Geçtiğimiz Ocak ayında kur korumalı mevduat ve katılma hesapları ile ilgili düzenlemeler içeren iki kanun yayımlanmıştır. Bunlar 19.01.2022 tarihli 7351 sayılı Kanun ile 20.01.2022 tarihli 7352 sayılı Kanun’dur. Bu iki kanun ile 2021 yılı sonlarında finansal sisteme giren kur korumaları hesaplardaki kur artışlarının nasıl ve kimin tarafından karşılanacağı ve bu hesaplara sağlanacak vergi avantajlarının nasıl olacağı hüküm altına alınmıştır.

7351 sayılı Kanunu’nun 12’inci maddesi konumuzla ilgilidir. Bu madde ile 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a geçici 5’inci madde eklenmiştir. Geçici maddenin ilk fıkrasında gerçek kişilerin bankalar nezdinde açtıkları kur korumalı mevduat ve katılma hesaplarında ortaya çıkan kur farklarının Merkez Bankası tarafından hesabın açıldığı bankaya ödeneceği belirtilmiştir. Merkez Bankası’nın bankalara ödeyeceği tutar için Hazine ve Maliye Bakanlığı anılan bankaya nakit kaynak aktaracaktır. Yani kur korumalı mevduat ve katılma hesaplarında ortaya çıkan kur farkları önce bankalar tarafından mudilere ödenecektir. Ödenen bu tutarlar akabinde bankalar tarafından Merkez Bankası’na fatura edilecektir. Merkez Bankası da bu tutarları nakit olarak Hazine’den tahsil edecektir. Bu mekanizma 21.12.2021 ve 31.12.2022 tarihleri arasında açılacak hesaplara uygulanacaktır.

7352 sayılı Kanun’un 2’nci maddesi konumuzla ilgilidir. Bu madde ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na geçici 14’üncü madde eklenmiştir. Eklenen madde ile hem kurumlar vergisi hem de bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi kapsamında açtıkları kur korumalı mevduat ve katılım hesaplarına vergi istisnası getirilmektedir. İstisna 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralardan ve altından Türk Lirası’na dönüşen mevduat ve katılma hesaplarını kapsamaktadır. Yabancı paralardan ve altından Türk Lirası’na dönüşen hesapların bu istisnadan yararlanabilmesi için vadesinin en az üç ay olması şarttır. Yabancı paradan dönüşen hesaplarla ilgili iki farklı düzenleme bulunmaktadır. Farkın sebebi hangi tarihe kadar dönüşümüm yapıldığı ile bağlantılıdır. Eğer hesaplar dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihi olan 17.02.2022 akşamına kadar Türk Lirası’na çevrilmiş ise istisnanın kapsamı geniş, bu tarihten sonra çevrilmiş ise dar olacaktır. Şimdi bunları sırasıyla aşağıdaki gibi açıklayabiliriz.

1) Kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan yabancı paralarını, dördüncü geçici vergi dönemine ilişkin beyannamenin verilme tarihi olan 17.02.2022 akşamına kadar Türk Lirası’na çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığını bu kapsamda açılan en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda kazançları vergiden istisna edilecektir. İstisna kapsamına ilk olarak yabancı paraların dönem sonu değerlemesinden kaynaklanan kur farkı kazançlarının 01.10.2021 ila 31.12.2021 tarihleri arasındaki döneme isabet eden kısmı girecektir. Buna ilave olarak daha sonraki dönemde oluşan kur farkı kazançları ile söz konusu hesaplardan dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar da istisna edilecektir.

2) Yabancı paradan dönüşüm 17.02.2022 tarihinden sonra yapılmış ise istisna kapsamı dar olacaktır. Buna göre oluşan kur farkı kazançlarının geçici vergi dönemi sonu olan 17.02.2022 tarihli değerlemesiyle Türk Lirası’na çevrildiği tarih arasına isabet eden kısmı ve dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden müstesna olacaktır.

3) Kurumların 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan altın hesabı ile bu tarihten sonra açılacak işlenmiş ve hurda altın karşılığı altın hesabı bakiyelerini 2022 yılı sonuna kadar belirlenen dönüşüm fiyatı üzerinden Türk Lirası’na çevirmeleri ve bu suretle elde edilen Türk Lirası varlığı en az üç ay vadeli Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarında değerlendirmeleri durumunda, Türk Lirası’na çevrildiği tarihte oluşan kazançlar ile dönem sonu değerlemesinden kaynaklananlar da dahil olmak üzere vade sonunda elde edilen faiz ve kâr payları ile diğer kazançlar kurumlar vergisinden istisna olacaktır.

Yukarıdaki gibi dönüşüm suretiyle açılan Türk Lirası mevduat veya katılma hesaplarından vadeden önce çekim yapılması durumunda istisna edilen tutarlar nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası kesilmek suretiyle gecikme faiziyle birlikte tahsil olunacaktır.

Türk Lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümün desteklenmesi amacıyla Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Merkez Bankası çıkardıkları tebliğlerle uygulamaya yön vermektedir. Tasarruflarını bu şekilde değerlendirmek isteyen gerçek ve tüzel kişilerin ilgili tebliğleri ve tebliğ değişiklerini takip etmelerinde yarar bulunmaktadır.

Dr. Hüseyin Işık