Gelir Vergisi Kanunu’nun “Genç Girişimcilerde Kazanç İstisnası” başlıklı mükerrer 20’inci maddesi 6663 Sayılı Kanunu’nun 1’inci maddesi 10.02.2016 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. Maddenin gerekçesinde ekonomik büyüme ve kalkınmanın itici gücü, yenilik ve yaratıcılığın en önemli kaynaklarından biri olan genç girişimcilere kazanç istisnası getirildiği belirtilmiştir.

Genç girişimci istisnası ile ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle adlarına ilk defa gelir vergisi mükellefiyeti tesis olunan ve mükellefiyet başlangıç tarihi itibarıyla 29 yaşını doldurmamış tam mükellef gerçek kişilere vergi avantajı sağlanmaktadır. İstisna tutarı, faaliyete başladıkları takvim yılından itibaren üç vergilendirme dönemi boyunca elde ettikleri ticari, zirai ve serbest meslek kazançlarından elde ettikleri 75.000 Türk Lirası’na kadar olan kısımdır. İstisna üç vergilendirme dönemi için toplam 75 bin lira ile sınırlıdır. Sadece tam mükellefler yararlanabilecektir. Dar mükellef genç girişimciler bundan istifade edemeyecektir.

Ayrıca bu istisnadan yaralanmak için aşağıda belirtilen şartların genç girişimciler tarafından sağlanması gerekir. Bu şartlar şu şekildedir.

1. Genç girişimci işe başlamayı kanuni süresi içinde bildirmiş olmalıdır. Yani işe başlama bildirimlerinin Vergi Usul Kanunu’nda belirtilen sürelerde yapılması gereklidir.

2. Genç girişimcinin kendi işinde bilfiil çalışılması veya işin kendisi tarafından sevk ve idare edilmesi gereklidir. Çırak, kalfa veya yardımcı işçi çalıştırmak ya da seyahat, hastalık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zaruri ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak işinde bilfiil çalışmamak bu şartı bozmayacaktır. Yani genç girişimcinin yanında çırak, kalfa veya yardımcı işçi var ise istisnadan yararlanması mümkündür. Keza zaruri olarak işinden geçici ayrılmalar hâlinde de istisnadan yaralanabilecektir.

3. Genç girişimcinin faaliyetini adi ortaklık veya şahıs şirketi bünyesinde yapması hâlinde tüm ortakların işe başlama tarihi itibarıyla istisna şartlarını ayrı ayrı taşıması gereklidir. Örneğin ortaklardan biri 30 yaşında ise istisna şartları bütün ortaklar için ihlal edilmiş sayılır.

4. Genç girişimcinin faaliyeti durdurulan veya faaliyetine devam eden bir işletmeyi ya da mesleki faaliyeti eş veya üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan veya kayın hısımlarından devralmamış olması gerekir. Diğer bir deyişle burada belirtilen sıradaki kan ve sıhri hısımlardan işletme ve faaliyet devralan girişimcilere bu istisna tanınmamaktadır. Ancak ölüm nedeniyle faaliyetin eş ve çocuklar tarafından devralınması hâlinde ise genç girişimci istisnası devam etmektedir. Bu iki durum bakanlığın çıkardığı tebliğdeki örneklerden hareketle şu şekilde ortaya konulabilir. Örneğin 25 yaşındaki Bay (A) 21/2/2022 tarihinde babasına ait oto tamirhane işletmesini devralmak suretiyle ticari faaliyete başlamıştır. Bay (A)’nın işi devraldığı babasının 1. derece kan hısımı olması nedeniyle istisnadan yararlanması mümkün olmayacaktır. Ancak bu olayda işin devri babanın ölümü üzerine olmuş olsaydı istisnadan yararlanması mümkün olacaktır.

5. Genç girişimcinin mevcut bir işletmeye veya mesleki faaliyete sonradan ortak olmaması gerekir. Diğer bir deyişle işletmenin veya faaliyetin başından itibaren girişimci tarafından yürütülmesi esası geçerlidir.

Yukarıdaki şartları taşıyan genç girişimciler, istisna kapsamındaki faaliyetlerden kazanç elde etmemeleri veya istisna haddinin altında kazanç elde etmeleri hâllerinde dahi yıllık beyanname vermekle yükümlüdürler.

Buradaki istisnanın, aynı kanunun 94’üncü maddesi uyarınca tevkif suretiyle ödenecek vergiye şümulü yoktur. Yani genç girişimcilerin faaliyetleriyle ilgili olarak vergi stopajı yapılabilecektir.

Genç girişimci istisnası uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir. Nitekim bakanlık bu yetkisini kullanarak 292 sayılı Gelir Vergisi Genel Tebliği’ni çıkarmıştır.

Genç girişimci istisnası, genç nüfusu iktisadi faaliyetlere girmesi için desteklemektedir. Kendilerinde müteşebbislik ruhu hisseden gençlerimizin bu istisnadan yararlanması yerinde olacaktır.

Dr. Hüseyin Işık