Ülkemizde kalkınma ajansları 2006 yılında yayımlanan 5449 sayılı Kanun çerçevesinde kurulmuştur. Pilot uygulama niteliğinde 2007 yılında faaliyete geçen ilk iki ajans, İzmir ilini kapsayan İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) ve Adana-Mersin illerini kapsayan Çukurova Kalkınma Ajansı’dır (ÇKA). 2010 yılına kadar diğer NUTS 2 bölgelerini kapsayan 24 ajansın kuruluşu tamamlanmıştır. Hâlihazırda, ülkemizdeki 81 ili kapsayan 26 kalkınma ajansı faaliyettedir.

Kuruluş aşamasında Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) genel koordinasyonunda faaliyet gösteren kalkınma ajansları, DPT’nin Kalkınma Bakanlığı’na dönüştürülmesi sonucu Kalkınma Bakanlığı tarafından koordine edilmiştir. Son olarak, 2018 yılı Temmuz ayında yapılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi çerçevesindeki düzenlemelerle birlikte, ajansların ulusal düzeydeki koordinasyonundan Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı sorumlu olmuştur.

Kalkınma ajansları kamu tüzel kişiliğine sahip ve 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile düzenlenmemiş bütün işlemlerinde özel hukuk hükümlerine tabi kuruluşlar olarak faaliyet göstermektedir. 4 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 188. maddesinde sayıldığı üzere, kalkınma ajanslarının görev ve yetkileri şu şekilde özetlenebilir:

• Yerel yönetimlerin planlama çalışmalarına teknik destek sağlamak
• Bölge planı ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak, bu projeleri izlemek ve değerlendirmek
• Yerel ve kırsal kalkınmayı destekleyici kapasite geliştirme faaliyetleri yapmak
• Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki iş birliklerini geliştirmek ve bu kesimlerin kalkınmayı destekleyici projelerini izlemek
• Ajans kaynaklarını Bölge Planı ve programlarına uygun olarak kullanmak veya kullandırmak
• Bölgenin kalkınmasını sağlayacak olanakları tespit etmek amacıyla araştırmalar yapmak
• Bölgenin iş ve yatırım imkânlarının ulusal ve uluslararası düzeyde tanıtımını yapmak
• Yatırımların takibini ve sonuçlandırılmasını Tek Durak Ofis mantığı çerçevesinde yürütmek
• Küçük ve orta ölçekli işletmeleri ve yeni girişimcileri desteklemek
• Uluslararası programları tanıtmak ve bu kapsamda proje geliştirilmesine katkı sağlamak

Kararnamede sayılan görev ve yetkilerinden de anlaşılabileceği üzere; kalkınma ajansları, faaliyette bulundukları bölgelerin bölge planlarının yapılması, rekabet edebilirlik seviyelerinin artırılması, gelişme potansiyellerinin açığa çıkarılması, iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi ve bu amaçlarla kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki iş birliklerinin artırılmasında önemli faaliyetler yürütmektedir.

Bununla birlikte genel anlamda kalkınma ajanslarının tanınırlığı ve bilinirliği, bölgelerindeki proje ve faaliyetlere sağladıkları mali destekler sayesinde artmıştır. Ajanslar, hazırladıkları bölge planlarında belirlenen öncelikler çerçevesinde; kamu kurumlarını, yerel yönetimleri, üniversiteleri, sivil toplum kuruluşlarını ve özel sektör işletmelerini Kalkınma Ajansları Proje ve Faaliyet Destekleme Yönetmeliği çerçevesinde desteklemiştir.

Kalkınma ajansları, ilk kez mali destek vermeye başladıkları 2008 yılı sonundan 2017 yılı sonuna kadar geçen 10 yıllık dönemde, ülke genelindeki toplam 57.731 proje başvurusu arasından %30’luk bir orana karşılık gelen 17.553 projeyi desteklemiş ve destekledikleri bu projelere 2017 yılı fiyatlarıyla toplam 4,3 milyar TL tutarında kaynak tahsis etmiştir. Projelerden yararlanan kurum ve işletmelerin eş finansmanlarıyla birlikte, yine 2017 yılı fiyatlarıyla toplamda yaklaşık 7,5 milyar TL’lik bir kaynak harekete geçirilmiştir.