İlk olarak 2008 yılında yayımlanan, sonraki tarihlerde revize edilen 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde; yenilikçiliğe odaklanmış, nitelikli istihdamı gelişmiş, katma değeri yüksek ürünler üreten, verimliliği ve rekabet gücü yüksek bir ekonomik ortamın oluşturulması sağlanarak ülkemizin uluslararası rekabet gücünün artırılması, yenilikçilik kapasitesinin geliştirilmesi, dünyadaki gelişmelere uygun bir sanayi altyapısının oluşturulması ve yabancı sermaye şirketlerinin AR-GE birimlerini ülkemizde yapılandırarak yeni teknolojileri ülkemizde geliştirmelerine imkân sağlanması amaçlanmıştır. Özel sektör AR-GE merkezleri söz konusu kanun kapsamında kurulmakta ve faaliyet göstermektedir.

2023 yılı Mart ayı sonu itibari ile ülkemizde faaliyette olan AR-GE merkezi sayısı 1.262, bu merkezlerdeki toplam personel sayısı (destek personeli dahil) 77.289’dur. Toplam personelin yaklaşık %20’si lisansüstü eğitime sahiptir. AR-GE merkezlerinde bugüne kadar tamamlanan proje sayısı 53.131, devam eden proje sayısı ise 15.057’dir. Yine bugüne kadar AR-GE merkezlerince tescil edilen patent sayısı 10.280, başvurusu yapılan patent sayısı ise 21.971’dir. AR-GE merkezi olan yabancı firma/yabancı ortaklı firma sayısı ise 195’dir.

AR-GE merkezlerinin sektörel dağılımı incelendiğinde ilk sırayı makine ve teçhizat imalatı sektörü (171 adet) almakta, bu sektörü otomotiv yan sanayi (130 adet) ve yazılım sektörleri (110 adet) izlemektedir. İl bazında dağılımda ise İstanbul 411 adet merkez ile açık ara ilk sırada yer almakta, İstanbul’u Ankara (140 adet), Kocaeli (130 adet), Bursa (129 adet) ve İzmir (96 adet) takip etmektedir. 

26 Şubat 2016 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yasalaşan AR-GE Reform Paketi kapsamında yapılan değişiklikler ile başta 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun olmak üzere ülkemiz AR-GE ve yenilik ekosistemini geliştirecek pek çok düzenleme gerçekleştirilmiştir. Bu düzenlemelerin başında, tasarım faaliyetlerinin de AR-GE faaliyetleri gibi destek kapsamına alınması gelmektedir. Bu sayede, yüksek katma değerli teknolojik ürünlerin üretimi söz konusu olacaktır. Yine bu kanun kapsamında tasarım merkezleri kavramı mevzuata girmiş ve bu merkezlere önemli destekler sağlanmıştır.

2023 yılı Mart ayı sonu itibari ile ülkemizde faaliyette olan tasarım merkezi sayısı 319, bu merkezlerdeki toplam personel sayısı 7.761’dir. Tasarım merkezlerinde bugüne kadar tamamlanan proje sayısı 9.771, devam eden proje sayısı ise 2.405’dir. Tasarım merkezlerince tescil edilen patent sayısı 200, başvurusu yapılan patent sayısı ise 428’dir. Tasarım merkezi olan yabancı firma/yabancı ortaklı firma sayısı ise 34’tür.

Tasarım merkezlerinin sektörel dağılımı incelendiğinde ilk sırayı tekstil sektörü (52 adet) almakta, bu sektörü mühendislik/mimarlık (42 adet) ve makine ve teçhizat imalatı sektörleri (37 adet) izlemektedir. İl bazında dağılımda ise İstanbul 144 adet merkez ile ilk sırada yer almakta, İstanbul’u Ankara (37 adet), Bursa (29 adet), İzmir (23 adet) ve Kocaeli (16 adet) takip etmektedir. 

Kaynakça:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı İnternet Sitesi

Sena Gürsoy

24.04.2023