İnsanlık ilk çağlardan beri fiziksel veya sosyoekonomik anlamda her zaman kalıcı sistemler ve yapılar oluşturmaya çalışmıştır. Bu isteği ve yaklaşımı sürdürülebilirlik olarak tanımlamak mümkündür. Sürdürülebilirlik, gelecek nesillere her alanda kendi kendilerine yetebilecekleri bir dünya bırakmanın taahhüdü ve girişimidir. Bu bağlamda sosyal, etik, politik, çevresel, teknolojik, kültürel, ekonomik ve daha birçok başlık altında yürütülen bir süreç olarak ele alınabilir. Günümüzü tehdit eden birçok çevresel problem ve sosyoekonomik sorunlar tüm dünya ülkelerini sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda bir araya getirmiştir. Özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren düzenlenen çok sayıda uluslararası konferans ve imza altına alınan sözleşme ve taahhütler, sürdürülebilirliğin tanımının çok daha somut bir hâle gelmesini sağlamıştır.

Sürdürülebilirlik denetimi nedir? 

Sürdürülebilirlik denetimleri, şirketlerin faaliyetlerinde sürdürülebilir kalkınma hedeflerini ne oranda benimsediğini doğrulamak amacıyla yürütülen bir süreçtir. Tasarım, üretim, insan kaynakları yönetimi, tedarik zinciri, satış ve pazarlama gibi süreçlerine finansal, sosyal ve çevresel uyumluluk konularını dahil eden kuruluşlar yüksek sürdürülebilirlik performansına sahip olabilmektedir.

Kurumsal sürdürülebilirlik denetimleri, kuruluşların sürdürülebilirliğini etkileyen tüm faktörleri analiz eden bir süreçtir. Enerji verimliliği yaklaşımı, geri dönüştürülmüş ürün kullanımı, iklim değişikliği  mevzuatlarına uyumluluk, iş etiği, insan haklarına saygı, müşteri şikâyetlerinin ele alınması vb. gibi birçok konu denetimlerde ele alınmaktadır. Bu denetimlerde amaç sadece yüksek sürdürülebilirlik performansı elde etmek değil, aynı zamanda bu performansın paydaşlarla şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkelerine uygun olarak paylaşılmasıdır.

Sürdürülebilirlik denetimlerinin kapsamı kuruluşların faaliyet alanına, müşteri portföyüne; ürün, hizmet ve sektör bağlamına, büyüklüğüne vs. bağlı olarak değişebilmektedir. Fakat her koşulda ilgili kuruluşun sürdürülebilirlik özelinde yaptığı yatırımlar ve bunlardan ne ölçüde karşılık aldığı incelenmektedir. Bunun yanı sıra kuruluşun enerji verimliği, atık yönetimi, geri dönüşüm, yasalara uygunluk vb. gibi her şirket için ortak olabilecek değerlendirme konularındaki performansı ölçülmektedir. Şirketin çalışanlarına, müşterilerine ve tedarikçilerine sürdürülebilirlik konusunda verdiği eğitimler ve farkındalık arttırma çalışmaları da yine kurumsal sürdürülebilirlik denetimlerinin ölçütlerinden biridir. Şirketin mevcut ve geçmişteki performansları karşılaştırılarak kurumsal sürdürülebilirlik yolculuğunda aldığı yol, güçlü ve zayıf yönleri, maruz kaldığı riskler, elde ettiği fırsatlar değerlendirilmektedir.

Sürdürülebilirlik denetimi nasıl yapılır?

Kurumsal sürdürülebilirlik denetimlerini temelde iç ve dış denetimler olarak ikiye ayırabiliriz. Dış denetimler, bağımsız akredite üçüncü taraf denetim şirketleri (doğrulama ve/veya belgelendirme kuruluşları) tarafından yapılmaktadır. Bu şirketler, kuruluşların belirli bir alandaki (karbon ayak izi yönetimi, enerji ve çevre yönetimi, sosyal sorumluluk vs.) sürdürülebilirlik performansını denetleyebildiği gibi genel anlamda kurumsal sürdürülebilirlik ilkelerine ve uygulamalarına bağlılığını ve taahhütlerini de değerlendirebilmektedir. Bunun yanı sıra şirketler denetimler konusunda kurumsal sürdürülebilirlik konusunda bilgi ve tecrübe sahibi olan danışmanlık kuruluşlarından veya bağımsız denetçilerden de destek alabilmektedir.

İç denetimler ise kuruluşların kurumsal sürdürülebilirlik politikaları çerçevesinde oluşturduğu iç denetim prosedürleri çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Bu denetimler kuruluşun belirlediği; eğitim ve sertifikasyon çalışmalarıyla yetkilendirdiği iç denetçiler tarafından yürütülmektedir. İç denetimlerde kuruluşun sürdürülebilirlik performansı objektif, tutarlı ve küresel ilkelere uygun olarak ölçülmeye ve raporlanmaya çalışılır. Denetim sonuçlarına göre maliyet iyileştirme, enerji verimliliğini arttırma, sosyal sorumluluk farkındalığının geliştirilmesi gibi konularda eylem planları oluşturulur.

Denetimler, kuruluşun sürdürülebilirlik performansı hakkında çok önemli bilgiler içermektedir. Bu bağlamda, kuruluşun üst yönetiminden başlayarak her kademedeki çalışan şirketin sürdürülebilirlik taahhütlerini gerçekleştirmek için sorumluluk almaya teşvik edilir. Denetim sonunda hazırlanan raporlar, bu konuda şirketlere yol gösteren ve doğrudan hayata geçirilebilecek somut uygulamalar listelemektedir.

Kurumsal sürdürülebilirlik denetimi neden önemlidir?

Sürdürülebilirlik performansı günümüzde kuruluşların en az finansal performansı; gelir ve gider dengesi, kârlılığı, üretim hacmi vb. gibi konulardaki çıktıları kadar önem arz etmektedir. Zira büyük ya da küçük her yatırımcı, yatırım yapacağı şirketlerin kurumsal sürdürülebilirlik konularına ne oranda değer verdiğini dikkate almaktadır. Son yıllarda giderek daha popüler hâle gelen sorumlu yatırım veya yeşil yatırım gibi yaklaşımlar bu kapsamda geliştirilmiştir. Bunun yanı sıra sorumlu tüketim modeli ve eko-etiketleme vb. gibi piyasaya araçları da kuruluşları sosyal ve çevresel anlamda daha sürdürülebilir olmaya yönlendirmektedir. Bu nedenle her kuruluş faaliyetlerinde sürdürülebilir olmak; çevresel uyumluluğa dikkat etmek, sorumlu satın alma kurallarını uygulamak, müşteri ve çalışan haklarına saygı göstermek, etik prensiplerden ödün vermemek, kârlılığını AR-GE ve inovasyon çalışmalarıyla arttırmak, sosyal sorumluluk anlamında kamuoyuna örnek olmak zorundadır.

Kurumsal sürdürülebilirlik ilkelerini ve politikalarını uygulayarak bu hedefleri gerçekleştirme ve taahhütleri yerine getirme konusunda sürdürülebilirlik denetimleri kritik bir rol oynamaktadır. Her kuruluş, sürdürülebilirlik durum tespiti yapmak, risk ve fırsatlarını keşfetmek ve geliştirmesi gereken taraflarını öğrenmek için bu denetimler uygulanmalıdır. Kurumsal sürdürülebilirliğin bir şirket kültürü hâline gelmesi, çalışanların bu konudaki motivasyonunun artması ve sürdürülebilirliğin şirket içerisinde kendiliğinden işleyen bir sistem ve yaklaşım olabilmesi için bu denetimlerin düzenlenmesi son derece önemlidir. Bu sayede uzun vadeli riskler kontrol altına alınabilir, operasyonel verimlilik artar, marka itibarı korunur ve sürdürülebilirlikle ilgili ortaya çıkacak yeni fırsatlar değerlendirilebilir.

Kaynakça:

https://www.asandanismanlik.com/surdurulebilirlik

https://www.dilekasan.com/kurumsal-surdurulebilirlik-denetimi/#:

Doç. Dr. A. Engin Ergüden

16.02.2024