Enflasyon muhasebesi Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) enflasyon düzeltmesi olarak tanımlanmaktadır. Genel anlamda enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hâle gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulmasıdır.

Enflasyon muhasebesi nasıl uygulanır?

Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan parasal olmayan kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin, tablonun ait olduğu tarihteki değerine yükseltilmesidir. Düzeltme, parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarlarının düzeltme katsayıları ile çarpılması suretiyle gerçekleştirilecektir. Enflasyon düzeltmesi, mali tabloların uzun yıllar süren yüksek enflasyonun etkisinden arındırılması, böylece vergileme üzerindeki enflasyondan kaynaklanan olumsuzlukların giderilmesi ve mali tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücünü gerçek değerinde göstermesi açısından önemlidir.

Enflasyon muhasebesi uygulaması ek vergi yükü getirecek mi?

31.12.2023 tarihli mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan düzeltme farkları geçmiş yıllar kâr/zararı hesabında gösterilecektir. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl kârı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecektir. Ancak 2024 ve takip eden hesap dönemlerine ait vergi matrahı, düzeltilmiş bilançoya göre tespit edilecektir.

Geçici vergi dönemleri ve hesap dönemi sonu itibari ile oluşan kâr ya da zarar, “Enflasyon Düzeltme Hesabı”nın bakiyesine göre bulunacaktır. “Enflasyon Düzeltme Hesabı”nın bakiyesi, “Enflasyon Düzeltmesi Kârları/Zararları” hesapları aracılığıyla “Dönem Kârı veya Zararı Hesabı”na devredilerek kapatılacak ve oluşan bakiyeye göre işletmenin dönem kâr ya da zararı görülmüş olacaktır. Enflasyon düzeltmesi;

ü  01.01.2024 tarihi itibari ile bilançosunun özkaynağı güçlü, parasal olmayan pasif toplamları, parasal olmayan aktif toplamlarından fazla olan işletmeler için zarar etkisi yaratacağından daha az vergi ödemelerini sağlayacak,

ü  01.01.2024 tarihi itibari ile bilançosunun özkaynağı düşük, parasal olmayan pasif toplamları, parasal olmayan aktif toplamlarından az olan işletmeler için kâr etkisi yaratacağından daha çok vergi ödemelerine neden olacaktır.

Enflasyon düzeltmesi, kolektif, adî komandit, adî şirketler ve iş ortaklıkları dahil kazançlarını bilanço esasına göre tespit eden gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri tarafından yapılacaktır. Yani bir işletmenin enflasyon düzeltmesi yapması için iki şart öngörülmüştür: Gelir veya Kurumlar Vergisi mükellefi olmak, bilanço esasına göre defter tutmak.

Düzeltme hangi varlıklar için yapılacak?

VUK kapsamında yapılacak enflasyon düzeltmesi sadece mali tablolardan sadece bilançoya uygulanacaktır. Bilançoda yer alan kıymetler parasal ve parasal olmayan kıymetler şeklinde iki gruba ayrılmaktadır. Parasal kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır. Ancak bilançoda görünen parasal olmayan kıymetlere ait değerler, bilanço tarihi itibari ile bu kıymetlerin satın alma gücünü gösteren değerler olmadığından, parasal olmayan kıymetler enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Parasal olmayan kıymetlere örnek olarak;

ü  Hisse senetleri,

ü  Stoklar,

ü  Mali duran varlıklar (iştirakler, bağlı ortaklıklar),

ü  Maddi olan ve olmayan duran varlıklar,

ü  Gelecek aylara/yıllara ait giderler/gelirler,

ü  Mal ve sabit kıymet alımı için verilen TL cinsinden avanslar sayılabilir.

İlk enflasyon düzeltmesinin yapıldığı 2003 ve 2004 yılarından bu yana ticari hayatını sürdüren şirketler uygulamaya çok yabancı değiller. Ancak 2004 yılında yapılan düzeltmenin sadece bir yıl için uygulanması nedeniyle şirketler genellikle ERP/muhasebe sistemlerinde enflasyon düzeltmesi ile ilgili bir uyarlama yapmayı tercih etmemişlerdi. Üzerinden neredeyse 20 yıl geçtiğinden o günleri hatırlayanlar olsa da bu konuda tecrübe sahibi kişi sayısının az olduğunu söyleyebiliriz.

Uygulama ihtiyari olmayıp, şartların gerçekleşmiş olması hâlinde kapsama giren mükellefler tarafından zorunlu olarak yapılması gereken bir düzenlemedir.

Kaynakça:

https://www.dunya.com/ekonomi/deloitte-turkiye-10-soruda-enflasyon muhasebesi- haberi-712865

Doç. Dr. A. Engin Ergüden

18.12.2023