1970’li yıllarda yaşanan petrol krizlerinden sonra enerjide arz güvenliği sorunu ortaya çıkmış, yeni enerji kaynağı arayışları hızlanmıştır. Sonrasında çevre kirliliği konusunda giderek artan bir duyarlılığın başlamasıyla yenilenebilir enerji kaynakları enerji tablosundaki yerini almaya başlamıştır.

Son yıllarda yeşil mutabakat ve karbon emisyonunun azaltılması hedefleri kapsamında yenilebilir enerji ile ilgili önemli yatırım alanları oluşmaktadır. Enerji sektörü dönüşüm göstermekte, yatırım alanları ve iş modelleri farklılaşmaktadır. Yenilenebilir enerji alanında gerçekleştirilmesi düşünülen yatırımların başarısını etkileyen faktörlerden biri de proje değerlendirmesinin yatırımcı tarafından hangi faktörlerin dikkate alınarak yapıldığıdır. Bu nedenle bu alanda proje değerlendirmesinde etkili faktörlere bakmakta fayda var.

Bir yenilenebilir enerji projesinin değerlendirilmesi çeşitli kriterlere dayanır. İlk olarak teknik uygunluk önemlidir. Bu, projenin teknik olarak gerçekleştirilebilir olması ve kullanılan teknolojinin güvenilir ve kanıtlanmış olması anlamına gelir. İkinci olarak maliyet etkinliği dikkate alınmalıdır. Bu da yatırımın geri dönüş süresi, işletme ve bakım maliyetleri gibi finansal faktörlerin değerlendirilmesini içerir.

Çevresel etki, bir diğer önemli kriterdir. Projenin çevresel etkisi, özellikle karbon emisyonları ve diğer çevresel faktörler açısından değerlendirilmelidir. Ayrıca projenin yerel topluluklar ve genel halk tarafından kabul görmesi de önemlidir. Projenin yasal ve düzenleyici gerekliliklere uygun olması şarttır.

Enerji verimliliği, bir projenin değerlendirilmesinde önemli olan bir başka kriterdir. Projenin enerji üretim kapasitesi ve verimliliğinin yanı sıra projenin potansiyel riskleri, özellikle teknolojik, finansal ve çevresel riskler dikkate alınmalıdır.

Yenilenebilir enerji projelerinin başarısı, büyük ölçüde üretilen enerji miktarına bağlıdır. Projeler, yıllık olarak üretecekleri elektrik miktarı ekseninde değerlendirilir. Projelerin kurulu güç kapasitesi, değerlendirme kriterlerinden biridir, projenin enerji üretme kapasitesini gösterir.

Yenilenebilir enerji projeleri, kullanılan enerji kaynaklarına göre de değerlendirilir. Güneş, rüzgâr, hidrolik, biyogaz/biyokütle ve diğer yenilenebilir enerji kaynakları dikkate alınır. Desteklenen işletmelerin yıllık elektrik ihtiyaçlarının ne kadarının yenilenebilir enerji kaynaklarından karşılandığı bir başka değerlendirme kriteridir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarının potansiyelinin değerlendirilmesi hem bölge hem de ülke düzeyinde ekonomiye ciddi katkı sağlar. Bu, dış ticaret açığının azaltılması, destek alan kurum ya da firmaların elektrik faturalarında düşüş yaşanması, hatta üretilen elektriğin fazla olması hâlinde gelir getirici bir durum şeklinde görülür.

Diğer yandan yatırımları olumsuz etkileyen çeşitli riskler de vardır. Bu riskler teknik, ekonomik, düzenleyici, politik ve finansal riskler olarak sıralanabilir. Finansal risklerin yüksek olduğu ülkelerde yenilenebilir enerjiye dayalı elektrik üretim tesisi yatırım maliyeti artmakta ve bu da yeni yatırımların yapılmasını zorlaştırmaktadır.

Dr. Selim Süleyman

26.07.2023