Covid-19 pandemisinin biteceği zamana ilişkin henüz net bir tarih yok. Ancak pandeminin belirli ölçüde de olsa kontrol altına alınmış olması politika değişikliğini beraberinde getiriyor. Pandemi döneminde merkez bankalarının uyguladığı gevşek para politikası bol ve ucuz likiditeye neden oldu. Ancak talepteki toparlanma enflasyonu, dolayısıyla faizlerin yükselmesini tetikliyor. İşletmelerin doğrudan ve dolaylı olarak artan maliyetlerine finansman maliyetleri de eklenmiş olacak. Özellikle birçok sektörde arzda yaşanan sıkıntılar, talep ile birlikte fiyatların yükselmeye devam edecek olması fiyatlama davranışlarını değiştirdi. Geçmiş deneyimlerden farklı olarak merkez bankalarının yapacağı faiz artışlarının fiyatları aşağı çekmekten çok yükselişi sınırlandırma etkisinin olacağı bekleniyor. Başka bir ifadeyle iki yıl öncesi fiyatlara dönmemizin mümkün olamayacağı görülüyor. Aksine merkez bankalarının adımlarının etkisinin sınırlı kalabileceği yönünde endişeler bulunuyor.  

İşletmelerin hatası

Pandemi öncesinde de bugün de devam eden süreçte birçok işletmede sağlıklı maliyet yönetimi yok. Maliyet yönetimin olmadığı işletmelerin rekabet etmesi, kârlıklarını sürdürmesi mümkün görünmüyor. Özellikle geleneksel maliyet yöntemlerini kullan işletmelerin yükselen maliyetler karşısında başarısız olması iflasa kadar götürebilir. Pandemi döneminde dünyada orta gelir grubu ciddi hasar aldı. Satın alma kararlarında daha özenli olacağı muhakkak. Gelir kaybının yüksek olduğu kesimlerde, gelir kaybını kısa sürede telafi edemeyecek ailelerin tek seçeneği ikame ürünler ya da o ürünü satın almaktan vazgeçmek olacaktır.

Etkilenen sektörler 

Hemen hemen tüm sektörler etkilendi. Özellikle otomotiv, otel-konaklama, restoran-kafe işletmeleri, tarım ve gıda sektörleri en fazla etkilenen sektörler arasında yer alıyor. Bu sektörlerde maliyet artışlarının bir süre daha devam etmesi bekleniyor. 

İşletmelerin yapması gerekenler

Birçok aile işletmesinde sağlıklı maliyet hesabı yapılmıyor. Maliyet hesaplaması için edilen yöntemler ise hatalı olduğu için iflasa kadar götüren sonuçları oluyor. İşletmeler mutlaka maliyet yönetimlerini gözden geçirmeli ve bu konuda dışarıdan destek almalı. Genellikle oturmuş ama hatalı maliyet yönetimine sahip bazı işletmeler yöneticiler değişse dahi hatayı devam ettirmeyi tercih ediyor. Yeni bir maliyet sistemi kurmak yönetici için zahmetli olacağı için böyle bir külfete katlanmak istemiyor. Ancak geçtiğimiz süreci dikkate alırsak işletme açısından telafisi zor sonuçları olabilir.

Yönetim kuruluna düşen…

Yönetim kurulu icradan pandemi öncesi ve pandemi dönemini içine alan kapsamlı bir finans raporu istemelidir. İcranın başında olan genel müdür, yönetim kurulu üyelerine mevcut duruma ilişkin kapsamlı bir sunum yapmalıdır. Sunum esnasında mutlaka mali işler yöneticide olmalıdır. Sunumda yeni döneme ilişkin alınan tedbirler ve yol haritası da yer almalıdır.

Doç. Dr. Kadir Tuna