Milyonlarca emekli bir yandan enflasyon oranlarını takip ederken bir yandan da “ara zam” çalışmalarının sonuçlanmasını merakla bekliyor. Bu arada emeklilerin ve memurların ücret artışlarında yeni bir sistemin geleceğinin de işaretleri verilmiş oldu. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek bu konuda yaptığı açıklamada “Bundan sonra ücret düzenlemeleri hedef enflasyona göre yapılacak. Ama çalışanlar hiçbir şekilde enflasyona ezdirilmeyecek.” dedi. 

Yeni sistem nasıl işleyecek biraz detaylıca bakmaya çalışalım.

Emekliler bilindiği gibi ocak ve temmuz aylarında olmak üzere yılda iki kez maaşlarında artış alıyor. Bu artışlar SSK ve BAĞ-KUR emeklileri için altı aylık enflasyona göre yapılırken memurlar ve memur emeklileri ise toplu sözleşme zammına ilaveten enflasyon farkı alıyor. Bu fark da yine altı aylık enflasyona göre hesaplanıyor. Son dönemde bütün bu artışların üzerine refah payı da eklenmiş ayrıca taban maaşlar da ara zamlarla arttırılmıştı. Son olarak temmuz ayında emeklilere refah payı ile birlikte yüzde 25 artış yapılmıştı. Ondan önceki dönemde de 5.500 TL olan taban maaş 7.500 TL’ye çıkartılmıştı.

Bakan Şimşek’in açıklamaları sonrasında yeni sistemde gerçekleşen değil zam yapılacak dönemin enflasyonu baz alınarak artışlar yapılmış olacak. Böylece ücret artışlarının hem enflasyona etkisi azaltılırken hem de ücretler enflasyon karşısında erimemiş olacak. Orta Vadeli Program’da (OVP) yıl sonu enflasyon öngörüsü yüzde 65 olarak açıklandı. Buradan yapılan hesaplamalara göre altı aylık enflasyon da yaklaşık yüzde 37,76 olacak. Bu oran SSK ve BAĞ-KUR emeklilerinin ocak enflasyon artışını belirlerken memurlar ve memur emeklileri için ise fark ödeneceği anlamını taşıyor. Bu farkla birlikte memurlar ve memur emeklilerinin ocak artışı yüzde 15’lik toplu sözleşme zammıyla birlikte yüzde 49,46 olacak. Verilecek refah payı ile birlikte emeklilerin zam oranlarının yüzde 50’yi geçmesi bekleniyor.

Yapılacak yeni hesaplamalar dönem sonundaki enflasyona göre değil zamların uygulanacağı altı ay için hedeflenen enflasyona göre yapılmış olacak. Böylece emekliler ve memurlar oluşacak enflasyon farkından etkilenmezken maaş artışları da enflasyonun üzerinde kalacak. Bu arada refah payı uygulamasının da devam etmesi bekleniyor.

Bütün bunların yanında temmuz artışının ardından taban maaşın altında aylığı olan emekliler yine taban maaş almaya devam etmişlerdi. Örneğin maaşı 5 bin lira olan bir emekliye Hazine yardımı ile birlikte 7.500 TL ödeniyor. Ancak zam oranları kök maaşa uygulanıyor. 5 bin lira alan emeklinin temmuzda yüzde 25 zam ile birlikte kök maaşı 6.250 TL’ye yükseldi. Bu emekliye yine Hazine yardımı ile birlikte 7.500 TL ödenmeye devam etti. Zam yapılmasına rağmen emeklinin eline geçen para değişmemiş oldu. 

Bu mağduriyetin giderilmesi için bir ara zam formülü de gündeme geldi. Ekim ayında yapılması beklenen ara zammın özellikle taban maaş alan emekliler için olacağı da konuşuluyor. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla bir çalışma yaptıklarını da duyurdu. Ara zam uygulaması için birkaç formül de masada bulunuyor. Meclis açıldığında yapılacak bir düzenleme bekleniyor. Bu düzenlemede seyyanen artış, oransal artış, taban maaş artışı ya da ikramiye gibi formüller üzerinde çalışılıyor.

Bilindiği gibi emekliler her yıl Ramazan ve Kurban bayramlarında iki kez ikramiye alıyor. Bu yıl Cumhuriyetin 100. yılı münasebetiyle bir üçüncü ikramiyenin de ödenmesi gündeme geldi. Bu konuda da çalışmalar yapıldığı ve bir kereye mahsus en az 5 bin lira olmak üzere tüm emeklilere ikramiye ödenmesi de bekleniyor. Burada miktarın artabileceği de konuşuluyor.

Emeklilerle ilgili gelişmeler bu şekilde devam ederken asgari ücretlilerin 2024’te alacakları ücretlerle ilgili de hesaplamalar yapılmaya başlandı. Asgari Ücret Tespit Komisyonu aralık ayında toplanacak. Burada da enflasyon oranlarının önemli bir referans olması bekleniyor. İki formül üzerinde duruluyor. İlk formül yine OVP’de öngörülen yüzde 65’lik yıl sonu enflasyonuna göre altı aylık rakam olan yüzde 37,76 oranında zam yapılması. Bu durumda net asgari ücret 15 bin lirayı geçecek. İkinci formülde ise memurlara yapılacak zam oranının referans alınması ki bu da yüzde 49,46 olacak. Bu durumda da net asgari ücret 17 bin lirayı geçecek. Hedef enflasyon uygulaması asgari ücrette de geçerli olursa bu kez 2024 yılı enflasyonu dikkate alınarak bir rakam belirlenmiş olacak.

Faruk Erdem

14.09.2023