Bilindiği üzere Maliye İdaresi bünyesinde denetim ve/veya idari işlemlerinin bir kısmının özel sektör aracılığıyla yürütülmesi adına yeminli mali müşavirlik faaliyetleri uzunca süredir mevcut bulunmakta; mali sektör içerisinde faaliyetlerini yürüten bu kuruluşlar, özel sektöre istihdam sağladığı gibi devlet üzerindeki bir kısım denetim ve/veya işlem yükünü azaltmaktadır.

 

Söz konusu oluşuma paralel olarak Gümrük İdaresi içerisinde yapılanmaya gidilmesi bir süredir gündemde olduysa da yakın geçmişe kadar değişik nedenlerle herhangi bir gelişme sağlanamamıştır. Bununla birlikte; Gümrük İdaresi üzerindeki denetim ve/veya işlem yükünü azaltacak söz konusu oluşumun gerçekleştirilmesi adına gerekli adım, Gümrük Yönetmeliği’nin yetkilendirilmiş gümrük müşavirinin (YGM) görevlerini tanımlayan 574’üncü maddesindeki değişiklik ile atılmış; bu kapsamda, Yönetmeliğin 576’ncı maddesinde belirtilen şartları taşıyan gümrük müşavirleri, ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Bakanlıkça belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilmiştir.

 

Anılan düzenlemeler kapsamında, YGM’ler eliyle yapılacak tespit işlemlerine konu hususlara örnek olarak; genel ve özel antrepolara açılmasına ilişkin başvuruların, antrepoda genişletme, daraltma işlemlerine ilişkin başvuru dosyalarının, antreponun devir işlemlerinin dosyalarının ön incelemesi, antrepoya eşya giriş çıkış işlemleri ile elleçleme işlemlerinin tespiti, antrepoda stok kayıtlarının altışar aylık dönemler itibarıyla tespiti, geçici ithalat rejimine ilişkin tespit işlemleri, gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ibra işleminin tespiti, eşyanın öngörülen süre dahilinde nihai kullanıma tahsis edilip edilmediği ve öngörülen amaçlar için kullanılıp kullanılmadığının tespiti, dahilde işleme rejimi kapsamındaki eşyaya verilen izinlerle ilgili süre uzatımlarına esas teşkil edecek işlemlerin tespiti, menşe mevzuatına ilişkin tespit işlemleri, dolaşım belgelerinin sonradan kontrol işlemlerinin yapılması, tercihli ticaret anlaşmaları çerçevesinde onaylanmış ihracatçı yetkisi başvurusuna konu eşyanın menşe kurallarına uygunluğunun tespiti, onaylanmış kişi statü belgesi müracaatına ilişkin başvuru dosyalarının ön incelemesi, beyannamede yapılacak düzeltme işlemlerinin gerekli usul ve esaslar dikkate alınarak ön incelemesi, takas işlemlerinde KKDF muafiyeti uygulanmasına ilişkin tespit işlemleri sayılabilir.

 

YGM’ler eliyle yapılacak tespit işlemlerine konu unsurların ilk maddelerini antrepo işlemlerinin oluşturmakta olduğu dikkat çekmektedir. Gümrük İdaresinin üzerinde yıllarca yük ve sorumluluk kaynağı olan ve fiziki imkânsızlıklar ile birlikte antrepolarda görevli gümrük memurları için önemli ölçüde iş gücü kaybına ve sorumluluk doğmasına neden olan, antrepolara her eşya giriş ve çıkış işleminin tespit edilmesi, genel ve özel antrepoların fiziki sayımlarının yapılması gibi çok önemli yetkilerin özel sektör birimine devri yoluna gidilmektedir. Ayrıca, antrepolara her eşya giriş ve çıkış işleminin tespit işlemi, mali ve hukuki açıdan müteselsil sorumlulukları saklı olmak üzere YGM’ler adına sosyal güvenlik mevzuatına uygun olarak çalıştırılan gümrük müşavir yardımcıları aracılığı ile de yapılabilmekte, dolayısıyla yeni bir istihdam sahası da meydana gelmektedir.

 

Diğer yandan konu, ‘bir kişinin yürürlükteki mevzuat uyarınca ithalat ya da ihracat vergisi ödeme yükümlülüğü’nü ifade eden gümrük yükümlülüğünün doğup doğmadığının tespiti açısından ele alındığında, YGM’lere yetki verilmiş bulunduğu da görülmektedir. Zira nihai kullanım konusu eşyanın nihai kullanım amacına uygun kullanımda olup olmadığının tespiti ve gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ibra işlemine ilişkin tespit yapılması işlemleri, neticede gümrük yükümlülüğünün bulunup bulunmadığının tespitine yönelik tespit işlemleri olup, görüldüğü üzere YGM’ler yetkili kılınmaktadır.

 

Anılan tespit işlemlerinin YGM’ler aracılığı ile yapılmasının, dolaylı temsil suretiyle gümrük idarelerinde iş takip edilmesi olarak tanımlanan olağan gümrük müşavirliği hizmetlerinden farklı biçimde, bir nevi tespit/denetim hizmetine geçiş olarak ifade edilebilmesi karşısında; söz konusu tespit faaliyetlerini yürütecek gümrük müşavirlerinde (YGM’lerde) daha ağır nitelikler arandığı da gözlemlenmekte. Ayrıca denetleyen ve denetlenenlerin ayrıştırılması adına da tespit faaliyetlerini yürütecek gümrük müşavirlerinin dolaylı temsil suretiyle gümrük idarelerinde iş takip etmeleri ve bu amaçla kurulmuş tüzel kişilere ortak olmaları ve bu kişilerin tespit işlemlerinin yapılacağı kişiler ve antrepo işleticileri ile ortaklık ve çalışan statüde ilişkisinin bulunması idareten yasaklanmaktadır.

 

Yetki ve sorumluluğun genelgeçer kabul görmüş paralelliği ile de orantılı olarak, YGM’lerin sorumlulukları da dikkat çekmektedir. Bu kapsamda YGM’ler, yapmış oldukları tespit işlemleri ve bunlara ilişkin düzenlenen raporların doğruluğundan sorumlu olmakla birlikte, bunların doğru olmaması halinde, tespit işleminin kapsamı ile sınırlı olmak üzere ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan yükümlü ile birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu kılınmışlardır. Aynı zamanda, gümrük müşavirleri için 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun geçici 6’ncı maddesi ile düzenlenen idari tedbirler YGM’ler için de saklı kalmakta, belirtilen gereklilik koşullarından herhangi birinin ortadan kalktığının anlaşılması halinde de yetki belgesi geri alınmaktadır.

 

Genel hatları ile bilgi vermeye çalıştığımız üzere; yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği, devlet tarafından yürütülmekte olan birtakım görev ve sorumlulukların özel sektöre devrini gerçekleştirmiş, dolayısıyla devletin sadece denetim ve himaye görevini yerine getirmesi ile daha etkin bir yapının oluşmasını sağlamıştır. Diğer taraftan, özel sektör içerisinde yeni bir istihdam alanı açılması yönünde önemli bir açılım olmuştur.