“Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Ne Getirdi?” başlıklı yazım ile yetkilendirilmiş gümrük müşavirliğinin, devlet tarafından yürütülmekte olan birtakım görev ve sorumlulukların özel sektöre devrini gerçekleştirmiş olduğunu, dolayısıyla devletin sadece denetim ve himaye görevini yerine getirmesi ile daha etkin bir yapının oluşmasına destek olduğunu ele almıştım.

Geçen zaman içerisinde yetkilendirilmiş gümrük müşavirliğinin devlet adına kontrole yönelik olarak daha etkin bir hâle gelmekte olduğunu görmekteyiz. Bu bağlamda 2024 yılı başı itibarıyla ithalata dair yeni getirilen denetim düzenlemeleri ile rutin yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği işlemleri dışında bir nevi tasdik işlemi olarak yeni bir yöne evrilen yeni bazı denetim düzenlemelerinden bahsederek kısaca bilgilendirme yapmak istiyorum.

Söz konusu denetim düzenlemelerinin ilki; gümrük idaresi dışındaki kurumlarca yapılacak kontroller kapsamında kullanım amacına göre bilgi ve/veya belgeye tabi eşyanın kullanım amacına uygun olup olmadığının tespitini kapsayan DK1 tespit işlemleri olarak karşımıza çıkıyor. Söz konusu işleme yönelik hâlihazırda yayımlanan tek düzenleme olarak; 2024 yılı için Tarım ve Orman Bakanlığı’nın Kontrolüne Tabi Ürünlerin İthalat Denetimi Tebliği’nin (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/5) 10/5 maddesinde yapılan değişiklik ile tebliğ kapsamında olup sabit referans numarası (kapsam dışı) beyan edilerek ithal edilen ve 500.000 TL toplam fatura tutarını aşan ürünlerin, yapılan beyana uygun kullanımının veya tesliminin gerçekleştirildiğinin tespitinin yetkilendirilmiş gümrük müşaviri (YGM) Raporu ile yapılacağı düzenlenmiştir. Bu kapsama giren eşyaya ilişkin olarak; söz konusu tebliğ kapsamı GTİP’lerdeki eşyanın duruma göre gıda ile temas etmeyecek, gıda ve yem sanayii dışında ve/veya karşılarında belirtilen amaçlar dışında ya da hayvan sağlığı amacı dışında kullanılacak, tıbbi ürün ve veteriner tıbbi ürün imalinde kullanılan hammadde sanayiine ya da bitki koruma ürünü sanayiine verilmeyecek veya laboratuvar analizinde kullanılacak olması durumlarında gümrük beyanları sabit referans numarası (kapsam dışı beyanı) ile yapılmakta ve ithalatları gerçekleştirilmektedir. Yeni denetim düzenlemesi ile söz konusu eşyanın beyan edildiği yerlerde kullanılmadığı, ilgili sanayilere verilmediği veya laboratuvar analizinde kullanıldığı YGM tarafından DK1 Tespit Raporuna bağlanacaktır.

Bir diğer denetim düzenlemesi; kapanmış beyannamelerde 3350 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan İthalat Rejimi Kararı’nın 4’üncü maddesinde sayılan önlemlere tabi eşyanın kapsam dışı olup olmadığının tespitini kapsayan TP1 tespit işlemleridir. Belirtilen 3350 sayılı Karar’ın 4’üncü maddesinde sayılan önlemler ticaret politikası önlemleri olup madde ile söz konusu ticaret politikası önlemleri özetle anti damping uygulaması (ADV), sübvansiyona karşı önlemler, gümrük vergisinde artış yapılması, ek mali mükellefiyet getirilmesi (EMY), miktar/değer kısıtlaması (kota), tarife kontenjanı uygulaması veya bunların birlikte uygulanması ile gözetim uygulaması olarak belirlenmiştir. Buna göre ticaret politikası önlemi belirlenen GTİP’lerde yer almakla beraber düzenleme metni uyarınca ya da eşya özelliğine göre önlemin kapsamı dışında kalan eşyanın gerçekten kapsam dışı olup olmadığının tespiti YGM tarafından TP1 Tespit Raporuna bağlanacaktır.

Eklenen son denetim düzenlemesi ise metal hurda olarak beyan edilen eşyanın firma tesisinde yapılacak işlem sonucunda başka bir eşya hâline gelip gelmediğinin tespitini kapsayan MH1 tespit işlemleridir. Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Metal Hurdaların İthalat Denetimi Tebliği (Ürün Güvenliği ve Denetimi: 2024/23) ile metal hurdalar tanımlanmış olup tebliğin 1 No.lu ekinde sayılan demir, çelik, bakır, nikel, alüminyum, çinko, kalayların duruma göre döküntü ve hurdaları ile çapaklarının ithalatı sonrası işlenerek başka bir eşya hâline getirilmesi durumunda, eşyanın gerçekten üretilen üründe kullanılıp kullanılmadığının tespiti YGM tarafından MH1 Tespit Raporuna bağlanacaktır.

Görüleceği üzere yeni düzenlemelerle yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği işlemleri bir nevi tasdik işlemlerine de dönüşmekte, böylelikle insan ve hayvan sağlığının korunması, ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ve hurda atık kontrolü adına yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine önemli görevler verilmektedir. Diğer taraftan söz konusu denetimlerin tamamında, ithalat işlemleri tamamlandıktan sonra konunun takibinin ithalatçı tarafından takip edilerek bir YGM ile tespit sözleşmesi yapılması gerekmektedir. Bu aşamada gümrük idaresinin takip ve yönlendirme rolü bulunmamaktadır. Belirlenen ibraz süreleri içerisinde ilgili tespit raporlarının ibraz edilmemesi hâlinde gümrük müdürlükleri sorgulama yapacak ve yaptırım uygulayabileceklerdir. Bu nedenle bahse konu tespit işlemleri konusu eşya ithalatı yapan firmaların söz konusu denetimlere ilişkin dikkatli olmaları önerilmektedir.

Dr. Levent Özkardeş

12.02.2024