Son günlerde dış ticaret profesyonellerinin gündeminde Incoterms® kurallarının hukuki yönden bağlayıcılığı tartışması hâkim. Bu çerçevede konuyu bir de burada ele alalım. ICC (International Chamber of Commerce/Milletlerarası Ticaret Odası) tarafından düzenlenen Incoterms® kurallarını hem metni düzenleyen ICC’nin yapısı hem Incoterms® kurallarının içeriği hem de konuya ilişkin mevcut yasal düzenlemeler ile birlikte inceleyelim.

Öncelikle ICC, standart belirleme faaliyetleri ve küresel hizmetler konusunda uzman hizmetler sunmak suretiyle uluslararası ticareti, sorumlu iş yönetimini ve küresel bir yaklaşımı teşvik etmek, yönlendirmek için oluşturulan, kararları açısından yol gösterici olup bağlayıcı olmayan bir odadır. Konuya ilişkin resmi olarak yol göstermesi adına ICC’nin Türkiye’deki temsilcisi niteliğindeki “Milletlerarası Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesi”nin kuruluşuna ilişkin “Milletlerarası Ticaret Odası Türkiye Milli Komitesi Kuruluş, Görev ve Çalışma Yönetmeliği”nin “Milli Komitenin Amaç ve Görevleri” başlıklı 4’üncü maddesinde Milli Komite'nin amaç ve görevlerine yönelik olarak herhangi bir düzenleme bağlayıcılığı ifadesi bulunmamakta, “milli menfaatler çerçevesinde MTO'nun amaçlarının gerçekleşmesine çalışmak; bu suretle ülkeler arasındaki ticaret şartlarını düzeltmek ve milletlerarası ekonomik problemleri halletmek için faaliyetlerde bulunmak, milletlerarası ticaretin geliştirilmesine katkıda bulunmak, böylece milletlerarası camiada iyi münasebetlerin tesis ve idamesine yardımcı olmak” gibi yönlendirici ve destekleyici olan ancak kararları/düzenlemeleri bağlayıcı olmayan bir yapı mevcuttur.

Bu bağlamda ICC tarafından düzenlenen Incoterms® kuralları, uluslararası ticarette ülkeler arası dil, kültür vb. farklılıkları elimine etmek için “yönlendirme” amaçlı düzenlenmekte olup ICC’nin kendisi dahi Incoterms® kurallarının “güçlü tavsiye” niteliğinde düzenlemeler olduğunu, “bağlayıcı olmadığını” belirtmektedir. Aynı zamanda yine ICC’nin kendisi tarafından Incoterms® metni ile Incoterms® kurallarının kendisince (ICC tarafından) yayımlanan şekilde belirlediğini, ticaretin taraflarının yayınlanmış bulunan söz konusu Incoterms® kuralı içeriğini kendi aralarında değiştirebileceklerini; önemli olanın, yapılan değişikliklerin ticaretin tarafları tarafından kabul edilerek yazılı hâle getirilmiş olması olduğu ifade edilmektedir. Dolayısıyla ICC tarafından düzenlenen Incoterms® kuralları içerik olarak uygulaması kati olan kurallar olmayıp ticaretin taraflarınca anlaşmalı şekilde kendilerine göre farklılaştırmalar yapabilmekte, içerikleri değiştirilebilmektedir. Buradan da hareketle Incoterms® kurallarının bağlayıcı olmayıp yol gösterici olduğunu söylemek mümkündür.

Diğer taraftan mevzuatın herhangi bir yerinde bağlayıcı metin olarak Dış Ticarette Teslim Şekilleri (Incoterms®) kuralları düzenlenmemiş, ICC tarafından düzenlenen Incoterms® kuralları resmi olarak bağlayıcı/geçerli mevzuat metni olarak yayımlanmamıştır. Bu bağlamda Incoterms® kuralları Devlet tarafından genel ve düzenleyici bir mevzuata bağlanmamış olup “Kanunilik İlkesi” gereği mevzuata dayanmayan bir metnin bağlayıcı olduğundan söz etmek de mümkün bulunmamaktadır.

Ticarette anlaşmanın içeriği konusunda taraflar özgürdür, dış ticarette teslimin nasıl olacağı tamamen taraflar arasındaki ticari anlaşma kapsamında değerlendirilmesi gereken bir husustur. Ticaretin tarafları eşyanın teslim şeklini belirleme konusunda özgürdürler ve teslim şeklini istedikleri gibi de adlandırabilirler. Örneğin isterlerse kara yüklemesi yaptıkları hâlde teslim şeklinin adını CIF olarak belirleyebilirler, esas olan ticaretin taraflarının arasındaki anlaşmadır. Incoterms® kuralları sadece, dış ticaretin taraflarına yol gösteren “güçlü tavsiye” niteliğinde düzenlemelerdir.

Dr. Levent Özkardeş