1. Etkin ve derin bir nakit piyasanın varlığı (Zaman zaman derin bir spot piyasası olmayan ürünlerin üzerine de türev işlemler yapılmaktadır.
2. Değişken fiyatlar (volatilite)
3. Nakit piyasa fiyat düzeyine ilişkin etkin bilgi akışının olması
4. Üyelerden güçlü destek ve talep
5. Teslimat tarihi geldiğinde, teslimata yetecek kadar ürünün bulunabilmesi
6. Engelleyici kuralların olmaması
7. Nakit (spot) ürünün homojen olması
8. Spot piyasada oluşan bir ihtiyacın karşılanması.

Vadeli İşlem Sözleşmelerine Konu Teşkil Eden Ürünler

Vadeli işlem sözleşmelerinin temel aldığı ürünler (veya varlıklar), genel bir sınıflamayla iki gruba ayrılabilir.

• Üç aylık ABD Hazine Bonosu; üç aylık Fransız Hazine Bonosu; ...
• Üç ay vadeli Eurocurrency Sözleşmeleri
• (Eurodollar; Euroyen; LIBOR) ; ...
• Üç ay vadeli Mevduat Sertifikası (ABD’de dolar bazında); Üç ay vadeli EURO ;
• Kanada Doları; Japon Yeni; İngiliz Sterlini, İsviçre Frangı; Fransız Frangı; Avustralya Doları
   

• Soya fasulyesi (soybeans)
• Domuz işkembesi (pork bellies)
• Mısır (corn)
• Canlı sığır (live cattle)
• Besi sığırı (feeder cattle)
• Soya fasulyesi yağı (soybean oil)
• Kakao (cocoa)
• Kahve (coffee)
• Portakal suyu (orange juice)
• Şeker (sugar)
• Buğday (wheat)
• Yulaf (oats)
• Soya fasulyesi unu (soybean meal)
• Canlı domuz (live hogs)
• Kereste (lumber)
• Deniz mahsülleri (seafood)

ii- Doğal kaynaklara dayalı vadeli işlem sözleşmeleri

• Altın (gold)
• Gümüş (silver)
• Ham petrol (crude oil)
• Isınmada kullanılan petrol (heating oil)
• Alüminyum (aluminum)
• Bakır (copper)
• Paladyum (palladium)
• Platinyum (platinum)

Borsalar bünyesinde işlem gören vadeli enstrümanlar, standartlaştırılmış olmaları dolayısıyla tezgahüstü ürünlere göre çok daha az sayıda ve çeşitliliktedir. Ancak bu özellik nedeniyle borsalarda işlem hacmi ve dolayısıyla likidite, tezgahüstü piyasalara göre çok daha fazladır. Bunun doğal bir sonucu olarak da, piyasada ürünlerin gerçek fiyatını yansıtmakta en önemli gösterge olarak borsalar bünyesindeki piyasalarda oluşan fiyatlar dikkate alınmaktadır. Faize dayalı türev ürünlerin toplam işlem hacmindeki payı tezgahüstü piyasada % 67, borsalar bünyesinde çalışan organize piyasalardaki payı % 88 civarındadır. Diğer taraftan, tüm türev piyasalarda son yıllarda daha fazla kurumsal ve bireysel müşteri ağırlığı hissedilmekte, aracı kuruluşlar arasındaki portföy işlemlerinin payında azalma gözlemlenmektedir.

İMKB Vadeli İşlemler Piyasası
İMKB Vadeli İşlemler Piyasası’nda ilk ürün olarak fiziki teslimatı olmayan nakit TL uzlaşmaya dayalı döviz üzerine vadeli işlem sözleşmeleri (futures) işlem görmeye başlamıştır. Bunun en önemli nedeni, ülkemizde 2001 yılı Şubat ayından itibaren dalgalı kur politikasına geçilmiş olması ve bunun sonucunda piyasada ortaya çıkan gelişmelerin kontrol altına alınmaya ve
dövizin piyasalardaki seyrine istikrar kazandırılmaya çalışılmasıdır.
İlk aşamada döviz üzerine düzenlenen vadeli işlem sözleşmelerinin işlem görmesi nedeniyle, spot döviz piyasasında işlem gerçekleştirebilen bankalar üyeliğe kabul edilmiştir.
İşleyiş Esasları
Örnek olarak, İMKB Vadeli İşlemler Piyasası’nda işlem gören döviz üzerine vadeli işlem sözleşmesinin standart unsurları Borsa tarafından aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
Sözleşme Büyüklüğü: 10,000 $
Sözleşme Vadesi: Şubat, Nisan, Haziran, Ağustos, Ekim ve Aralık
Fiyat Adımı: 0.05 kuruş
Fiyat Marjı: % 25
Başlangıç Teminatı: 130 TL (düz pozisyon için)
Sürdürme Teminatı: Başlangıç teminatının % 75’i.
Vade Sonu: İlgili ayın son iş günü.
İlk İşlem Günü: Herhangi bir sözleşmenin son işlem gününden sonra gelen ilk iş günü
Son Gün Uzlaşma Fiyatı: Vade sonunda uzlaşma fiyatı, TCMB tarafından bir önceki işgününde saat 15:30 itibariyle açıklanan gösterge niteliğindeki döviz kuru üzerinden tespit edilir ve takas işlemleri tamamlanır.
Takasbank nezdinde açılan teminat hesapları gün sonunda oluşan uzlaşma fiyatı dikkate alınarak her gün sonunda piyasaya göre ayarlanmak suretiyle güncelleştirilmektedir. Hesaptaki teminat, başlangıçta yatırılan teminat seviyesinin % 75’ine veya daha altına düştüğü takdirde yatırımcıya “teminat tamamlama çağrısı” yapılmakta, teminatını yeniden başlangıç teminatı seviyesine çıkarması istenmektedir. Bu teminat çağrısı gün sonunda yapılabileceği gibi gerekli görüldüğü takdirde gün içinde de yapılabilmektedir.
Sistemin etkin olarak çalışmasını teminen kullanılan teminatlandırma sistemine ek olarak, piyasada sahip olunan pozisyonların kontrolü amacıyla üye ve hesap bazında mutlak ve oransal pozisyon limiti uygulaması da bulunmaktadır. Fiyat ve zaman önceliğinin geçerli olduğu alım-satım sisteminde, pasif olarak piyasaya bir kalemde girilebilecek emir büyüklüğü 100 kontrattır.

• İşlem Teminatları
• Güvence Karşılığı Fonu
• Üyelik Teminatları
• Üyelerin diğer piyasalarda vermiş oldukları teminatlar ile takastan olan tüm hak ve alacakları ile sınırlıdır.
• Gerçekleşen işlemlerin takası bir sonraki gün (T+1) yapılmaktadır. Takas işlemleri nakit uzlaşma esasına göre gerçekleştirilmektedir.