Petrol fiyatları; sadece enerji ve taşımacılık alanındaki maliyetleri değil petrokimya gibi hammadde ve ara girdi ürünlerini, tüketici enflasyonunu da yakından etkilemesi nedeniyle kritik öneme sahiptir.

Tarımda kullanılan gübre, üre, amonyum nitrat gibi temel girdi maddelerinin hemen hepsi hem ABD Doları’na hem de petrol fiyatlarına endekslidir. Tarım sektörü denildiğinde aklımıza ilk etapta gıda ürünleri gelmektedir fakat hayvancılık ürünleri de uluslararası piyasalarda ABD Doları üzerinden belirlenen yem gibi girdilerle önemli bir yer tutmaktadır.

Buna ek olarak kâğıt, temizlik, hijyen ürünleri gibi enflasyon sepetinde önemli yer tutan tüketici ürünlerinin girdi maliyetleri de petrol fiyatlarıyla yakından ilişkilidir. Yani aslında petrol ve enerji fiyatları dediğimiz husus enflasyon sepetinde bulunan ürünlerin çoğunluğunu ya direk ya da endirekt olarak etkilemektedir. 

Peki küresel çapta petrol fiyatları neden bu kadar yüksek?

Bu sorunun bir tarafı tartışmalı ABD dış politikasına endeksliyken diğer tarafı ise aslında oldukça nettir. ABD Doları’nın rezerv para birimi özelliğinden dolayı petrol ve enerji fiyatları ABD Doları üzerinden fiyatlanmaktadır; dolayısıyla ABD Doları’nın değeri petrol, enerji ve tüm emtia ürünlerinin fiyatlamasında oldukça önemli yer tutar. Yani ABD Doları’nın değeri düşük olduğunda petrol ve enerji fiyatları çapraz kur mantığı gereği yükselir, ABD Doları’nın değerini bastırdıkça petrol, enerji, emtia vb. ne kadar uluslararası finans piyasalarında işlem gören ürün varsa fiyatları sürekli yeni zirveler yapar.

Peki o zaman ABD Doları’nın değerini kim belirliyor?

Görünen tarafta ana belirleyici Fed yani ABD Merkez Bankası; bankanın özel sermaye ortakları da arka planda görünmeyenler. Fed yani özel sermaye sınıfı temsilcisi banka, ABD faizlerini dolayısıyla ABD değerini belirleyen yegâne unsur; istediği takdirde piyasaları şaşırtarak veya kararlılıkla yönlendirerek petrol, enerji, emtia fiyatlarını kolayca bastırabilir ki bunu Trump oldukça iyi yapıyordu.

Peki neden yapmıyor?

Bilinen taraf açısından bakarsak, pandemi belirsizliğini bahane ederek hisse senedi yani sermaye sınıfının varlıklarını negatif etkileyecek ani bir gelişmeden ötürü makro ekonominin resesyona girmesinden endişe ediyor; yani kısır döngü içerisinde.

Bilinmeyen tarafta ise İsrail, İbrahim Antlaşmaları, Arap dünyasının yeni enerji reel politik serüveni, Rusya-Çin dengesi gibi karanlık detaylar var...

Sonuç nedir diye baktığımızda küresel çapta tüm halklar, bu kısır döngüde enflasyon bağlamında rezerv para birimi ABD Doları’na tabi durumda. Trajikomik olan ise kısır döngünün içerisine düşürenle çıkaracak olanın tarihsel olarak aynı taraf olması...

Dr. K. Dağhan Gökçe