21. yüzyıla ABD'de yaşanan 11 Eylül olayları akabinde ABD'nin Afganistan işgali ile başlamıştık ve devamında ABD hegemonyasının Kuzey Afrika'dan Orta Doğu'ya ve Çin Seddi'ne uzanan maceralarına şahit olduk. 2008 yılında yaşanan global krizle de yepyeni bir para politikasına, yani sıfır faiz ve bilanço büyültme ile varlıkların değerinin dayanaksız şekilde artırılmasına doğru yol aldık. 2020'ye doğru ise hem ABD'nin gücünün yeniden şekillenmesini hem de pandemi dünyasını yaşadık. Ve şimdi 2021 yılında yüzyılın başında başladığı işlerden çekilmeye başlayan bir ABD ile karşıyayız.

Piyasalar açısından bu gelişmelerin önemi, yeniden fiyatlama dediğimiz statükonun, paradigmaların değişmesi sonucu oluşan yeni düzende varlık fiyatlarından konut fiyatlarına, hisse fiyatlarından faizlere, emtialara kadar tüm finansal ürünlerin yeni bir dengeye doğru yol alması, alacağı gerçeği olması. Zira ABD'nin dış politikası yeniden şekillendiğinde veya değiştiğinde tüm rezerv para sistemi ve global para politikası beraberinde değişmektedir. II. Dünya Savaşı sonrası kurulan düzenin gereği budur. İşte tam bu noktada Fed'in, Fed başkanlarının açıklamaları her zamankinden daha önemli çünkü temsil ettikleri sınıf küresel sermaye dolayısıyla tüm parasal sistemin nasıl/ne şekilde yönlendirileceğinin yol haritası Fed ve rezerv para sisteminde. Buradaki gelişmelere bağlı olarak majör merkez bankaları da aynı yolu takip edecektir. Görülecek olursa tüm bu gelişmelerde ne gelişmekte olan ülkelerin yönetim kademeleri ne de parasal ya da finansal yöneticileri söz sahibi durumda, dolayısıyla yeni bir düzene geçilirken önden hazırlıklı olmak azami önemde.

Afganistan ve Taliban konusu her ne kadar spesifik tek bir olay gibi gözükse de kelebek etkisi ile tüm küresel sistemi modifiye edebilecek bir tarihsel akış diyebiliriz. Tüm bu detaylarda göze çarpan ve sıklıkla konuşulan ABD'nin güç kaybettiği hususu. Lakin gözlerden kaçan; sınırsız dijital dünyada var olan devlet destekli özel girişim-şirketler grubunun yeni oluşumlarda söz sahibi olması, hemen hemen tüm dijital veriyi ve akışı kontrol edebilmesi (Google, Amazon, Facebook, Apple gibi). ABD dışında bu tarzda, bu güçte dijital dünyayı takip edebilen ve quant ya da süper bilgisayarlara sahip bir diğer güç ise sadece Çin. Ancak ABD-Çin gelişmelerine ülke bazında aşırı odaklanmak yerine ekonomik sürecin gidişatını ve kontrol edenleri de göz önünde bulundurmak genel resmi görebilmek açısından kritik.

Bir diğer dikkat edilmesi gerekli husus ise dijital dünyanın ve hegemonyanın var olması adına faizlerin küresel çapta düşük ya da sıfıra yakın tutulması. Aksi takdirde tüm bu dijital altyapı yatırımları aşırı borçlulukla boğuşan G-7 ülkeleri ve Çin açısında sürdürülebilir olmaktan çıkar.

Sözün kısası; faiz ve enflasyon denklemi dijital dünya sayesinde giderek ulusal güvenlik meselesi hâline geliyor ve kontrol edenlerle akışı sağlayanlar aynı monopol ya da oligopol yapılar...

                                                                                                                                                                                                                                                                                              Dr. K. Dağhan Gökçe