2023 Verileri ve 2024’e Geçiş:
Türkiye, 2023 yılını oldukça yüksek bir enflasyon oranı olan %65 ve güçlü bir ekonomik büyüme performansı ile %5,1 büyüme oranıyla tamamladı. Bu dönemde dolar/TL kuru 29,5, euro/TL kuru ise 32,7 seviyesinden işlem gördü. 2024 yılına geçişle birlikte hükümetin ve Merkez Bankasının uyguladığı politikalar, enflasyon ve diğer ekonomik göstergelerde önemli değişiklikler yarattı. Ekim 2024 itibarıyla enflasyon oranı %48,58’e geriledi. Bu düşüş sıkı para politikalarının ve tüketici talebindeki daralmanın etkilerini yansıtıyor.

Büyüme Performansı ve Revize Beklentiler:
2024 yılının ilk yarısında ekonomik büyüme hız kesmiş ve ikinci çeyrek itibarıyla %2,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu, 2023’e kıyasla daha zayıf bir büyüme temposuna işaret ediyor. Merkez Bankası enflasyon beklentisini %44’e revize ederken, piyasa katılımcıları anketine göre yıl sonu büyüme beklentisini ise %3,1 olarak açıkladı. Bu revizyonlar ekonomik aktivitenin daha kontrollü bir hızda ilerlediğini ve fiyat istikrarı odaklı bir politikadan ödün verilmediğini gösteriyor.

Faiz Oranları ve Parasal Sıkılaştırma:
Mart 2024’te Merkez Bankası tarafından %50’ye çıkarılan politika faizi yıl boyunca sabit tutuldu. Bu politika, artan fiyat baskıları karşısında enflasyonu kontrol altına alma amacıyla yürürlüğe konmuştu. Faiz oranlarının yüksek seyretmesi tüketici kredilerini ve yatırımları sınırlandırarak ekonomik büyümeyi dizginledi.

Döviz Kurları ve Piyasaların Tepkisi:
2024 yılı döviz kurlarında yukarı yönlü bir hareketle dikkat çekti. Dolar/TL kuru yıl başından itibaren yaklaşık %17, euro/TL kuru ise %12 oranında yükseldi.

Asgari Ücret ve Dış Ticaret:
Ocak 2024’te asgari ücrette yapılan artış düşük gelirli haneler üzerindeki yükü hafifletirken tüketici harcamalarını destekledi. Ancak, temmuz ayında asgari ücret sabit bırakıldı bu da reel gelirde bir miktar erimeye yol açtı. Öte yandan dış ticaret verileri olumlu sinyaller verdi. Temmuz 2024 verilerine göre, ocak-temmuz döneminde dış ticaret açığı %32,4 azaldı. Bu daralma ihracattaki artış ve ithalatın düşmesiyle gerçekleşti. Aynı dönemde cari açık da 19,1 milyar ABD dolarına gerileyerek ekonomi yönetimi açısından önemli bir başarı olarak kaydedildi.

Merkez Bankası Rezervlerinde Güçlenme:
Merkez Bankasının döviz rezervlerinde 2024 boyunca hızlı bir artış kaydedildi. Ekim 2024 itibarıyla rezervler 159,8 milyar ABD dolarına ulaştı. Bu artış uluslararası sermaye girişleri ve sıkı para politikalarıyla desteklenmiştir. Rezervlerdeki bu büyüme Türkiye’nin dış şoklara karşı dayanıklılığını artırmak açısından kritik bir gelişmedir.

Küresel Gelişmelerin Etkisi:
2024 yılının son çeyreği ABD’de gerçekleşen başkanlık seçimleri ve Donald Trump’ın ikinci kez başkan seçilmesiyle uluslararası gündemde yankı uyandırdı. Trump’ın yeniden seçilmesi ticaret politikalarında korumacı adımların artarak devam edebileceğine dair beklentileri artırdı. Bu süreçte Bitcoin başta olmak üzere kripto paraların fiyatlarında hızlı bir yükseliş yaşanırken, altın piyasası durağan bir dönem geçirdi. Küresel ticaret savaşları ve gümrük vergileriyle ilgili haberler ise hisse senedi piyasalarında dalgalanmalara neden oldu.

2024’ün Son Kararları ve 2025 Beklentileri:
Aralık ayında belirlenecek olan asgari ücret, memur ve emekli maaşlarındaki artış oranları, iç talebi ve enflasyonu şekillendirecek önemli unsurlar olacak. Aynı zamanda Merkez Bankasının yılın son faiz kararı 2024 yılının genel ekonomik çerçevesini tamamlayacak.

2025 yılına girerken Türkiye ekonomisi üzerinde ABD politikalarının küresel piyasa hareketlerinin ve içerideki makroekonomik gelişmelerin etkili olması bekleniyor. Artan belirsizlik ortamında özellikle şirketlerin risk yönetimi ve finansal planlama konularında daha etkin stratejiler geliştirmeleri kritik öneme sahip olacak. Bu hem mikro düzeyde firmaların hem de makro düzeyde ekonominin dirençli bir yapıya kavuşması için önemli bir adım olacaktır.

Prof. Dr. H. Gaye Gencer
26.11.2024