Faaliyet kaldıracı oranı, satışlardaki değişimin faaliyet kârını ne kadar değiştirdiğini ölçen bir finansal rasyodur. Faaliyet kârındaki yüzde değişimin satış hasılatındaki yüzde değişime bölünmesi ile hesaplanır. Bu oran aslında işletmenin sabit giderlerinin yaratılan faaliyet kârı üzerindeki etkisini ölçer. Yani sabit giderleri yüksek bir işletmenin faaliyet kaldıracı da yüksek olacaktır. Bu durumda işletmenin satışlarındaki artışın bu oran kadar faaliyet kârını artıracağını hesaplamış oluruz. Mesela, faaliyet kaldıracı beş olan bir işletmede, satışlardaki %1’lik bir artış faaliyet kârını tam 5 misli yani %5 artıracaktır. Fakat tabi satışlardaki %1’lik azalış da bu kez faaliyet kârını %5 oranında azaltacaktır. Faaliyet kaldıracı sabit giderlerin toplam giderler içindeki payının yüksek olması hâlinde yüksek çıkan bir finansal rasyodur. Yani bu rasyo aslında işletmelerin faaliyet riskini ölçer. Sabit giderlerin yüksek olması firma kârlılığı ve riski üzerinde oldukça belirleyici bir faktördür. Sabit giderleri yüksek olan işletmelerin başa baş seviyeleri de yüksektir. Yani işletmenin sabit giderlerini ödeyecek satış miktarı yüksektir. Piyasa koşullarının belirsiz olduğu ve talebin oynak olduğu ortamlarda firmanın faaliyet riskinin azaltılması, kârlılık ve devamlılık için azami öneme sahiptir. Bu nedenle, işletmelerin maliyetlerini faaliyet riskini düşürecek şekilde yönetmeleri gerekir. Maliyetlerin oransal olarak daha büyük kısmının değişken olması ve sabit maliyetlerin toplam maliyetler içindeki payının azaltılması faaliyet riskinin düşürülmesi hususunda önemli katkı sağlayacaktır. Elbette, firmanın maliyetlerinin tamamının değişken olabilmesi mümkün değildir, fakat gerek kapasite kullanım planlamasında, gerek yap-veya-satın al kararlarında sabit maliyetlerin azaltılıp, değişken maliyetlerin toplam içindeki payının artırılmasına yönelik planlamaların hayata geçirilmesi firmanın faaliyet riskini düşürmede ve buna paralel kârlılık ve devamlılığın tesisinde önemli faydalar yaratacaktır.

Prof. Dr. H. Gaye Gencer

31.10.2024