İş yeri ve konut kiralarında Hazine ve Maliye Bakanlığının (Bakanlık) yaptığı son düzenleme ile yeni bir döneme geçilmiştir. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257’nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendine “Mükelleflere” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve mükellef olmayanlara” ibaresi 7524 sayılı Kanunun 6’ncı maddesiyle eklenmiştir. Bu ilave ile mükellef olmayan vatandaşlar da kira ödemelerini ve tahsilatlarını tevsik (belgelendirme) zorunluluğu kapsamına alınmıştır. Bendin yeni hali 02.08.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.

Bu bent ile mükelleflere ve mükellef olmayanlara, muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğunu getirme ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirleme konusunda Bakanlığa yetki verilmiştir.

Bakanlık bu yetkiye istinaden 328 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’ni 17 Ekim 2024 tarihli ve 32695 sayılı resmi Resmî Gazete’de yayımlamıştır. Bu yeni tebliğ 29/7/2008 tarihli ve 26951 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 268 numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği’ni yürürlükten kaldırılmıştır. Yaklaşık 15 yıllık uygulamada yeni bir aşmaya gelinmiştir. Yeni dönemin düzenlemesinin ana hatları aşağıda açıklanmıştır.

Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri ile mükellef olmayanların gerçekleştirdikleri iş yeri ve konut kiralama işlemlerine ilişkin yapılacak tahsilat ve ödemelerin finans kurumları eliyle yapılması uygulaması genişletilmiştir. Ödeme ve tahsilatlara aracılık edecek finans kurumları bankalar ve PTT (Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi) olarak belirlenmiştir.

Banka veya PTT vasıtasıyla tevsiki zorunlu olan kiralama işlemleri, (1) konut ve iş yerlerinin kiralanması, (2) haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamaları şeklindedir.

Kira bedeline ilişkin mahkeme ve icra yoluyla veya ayni olarak yapılan tahsilat ve ödemeler banka veya PTT belgeleriyle tevsik zorunluluğu kapsamında değildir.

Hisseli gayrimenkullerin kiralanmasında, kira bedelinin tamamının kiraya verenlerden birine bankalar veya PTT aracılığıyla ödenmesi durumunda, tevsik zorunluluğunun yerine getirildiği kabul edilir.

Bankalar veya PTT aracı kılınmak suretiyle; para yatırma, havale, EFT, çek, banka ve kredi kartı gibi araçlar kullanılmak suretiyle yapılan tahsilat ve ödemeler karşılığında dekont veya hesap bildirim cetvelleri düzenlendiğinden, bu belgeler tevsik edici belge kabul edilecektir. Bankaların internet şubeleri üzerinden yapılan ödeme ve tahsilatlar da aynı kapsamdadır. Kişilerin kira ödemelerini; banka şubelerine giderek T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası, ad-soyadı/unvan bilgileri ve “kira ödemesi” açıklamasıyla kiraya verenin hesabına yatırması durumunda da tevsik yükümlülüğü yerine getirilmiş sayılır.

Tevsik zorunluluğuna uyulmaması hâlinde özel usulsüzlük cezası öngörülmüştür. Özel usulsüzlük cezası hem kira ödeyen hem de kira tahsil eden kişiye ayrı ayrı uygulanacaktır. Ceza her bir kiralama için ayrı ayrı hesaplanacaktır. Ceza miktarı tevsik edilmesi gereken meblağın %10 nispetindedir. Asgari ve azami ceza miktarları bulunmaktadır. Asgari ceza miktarı kira ödemesine taraf olanları mükellef olup olmaması ve mükellef olanların mükellefiyet türlerine göre belirlenmiştir. En az ceza tutarları (1) birinci sınıf tüccarlar ile serbest meslek erbabı hakkında 20.000 Türk lirası, (2) İkinci sınıf tüccarlar, defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 10.000 Türk lirası, (3) bu iki grubun dışında kalanlar hakkında 5.000 Türk lirası şeklinde belirlenmiştir. Azami ceza miktarı ise bir takvim yılında 20 milyon Türk lirası şeklinde tespit edilmiştir.

Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların durumu, ödemeyi takip eden beş iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi hâlinde, ödemede bulunan adına bu düzenleme uyarınca özel usulsüzlük cezası kesilmeyecektir.

Tebliğde ceza uygulaması yedi farklı örnek yardımıyla açıklanmıştır. Tevsik yükümlülüğünün yerine getirilmemesi nedeni ile adına ceza kesilenler, 213 sayılı Kanunun 376’ncı maddesinde yer alan cezalarda indirim veya aynı Kanunun “Uzlaşma” hükümlerden faydalanabileceklerdir.

Mükelleflerin ve mükellef olmayan kişilerin tutarı ne olursa olsun kira ödemelerini ve kira tahsilatlarını banka veya PTT aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Bu zorunluluğa uyulmaması hâlinde her bir kiralama itibariyle hem kiracıya hem kiraya veren kişiye özel usulsüzlük cezası öngörülmüştür. Dolayısıyla vatandaşların yeni dönemde bu konuda daha dikkatli olmalarında fayda vardır.

Dr. Hüseyin Işık
31.10.2024