Yatırım Teşvik Sistemi çerçevesindeki yatırımlar; cari açığın azaltılması amacıyla ithalat bağımlılığı yüksek olan ara malı ve ürünlerin üretiminin artırılması, teknolojik dönüşümü sağlayacak yüksek ve orta-yüksek teknoloji içeren yatırımların desteklenmesi, az gelişmiş bölgelere sağlanan yatırım desteklerinin artırılması, bölgesel gelişmişlik farklılıklarının azaltılması gibi amaçlarla 2012/3305 sayılı “Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar” kapsamında desteklenmektedir.

Yatırım Teşvik Sistemi kapsamında, 2024 yılında öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 1 trilyon 275 milyar TL, istihdam sayısı 270.929 olan toplam 12.218 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir. 2023 yılı ile karşılaştırıldığında; düzenlenen belge sayısında %22, öngörülen toplam sabit yatırım tutarında %23, istihdam sayısında ise %18 oranında azalış söz konusudur.

2024 yılında düzenlenen yatırım teşvik belgelerinin 11.786 adedi yerli firmalar, 432 adedi yabancı sermayeli firmalar adına düzenlenmiştir. Yerli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 1,17 trilyon TL olurken, yabancı sermayeli firmalar için düzenlenen belgelerde öngörülen toplam sabit yatırım tutarı 109,5 milyar TL’dir. Belgeler kapsamında öngörülen toplam 270.929 istihdamın %94’ü yerli firmalar tarafından gerçekleştirilecektir.

2024 yılında verilen yatırım teşvik belgelerinin 4.516 adedi (%37’si) I. Bölge’de, 2.220 adedi (%18’i) II. Bölge’de, 1.483 adedi (%12’si) III. Bölge’de, 1.161 adedi (%9,5’i) IV. Bölge’de, 766 adedi (%6’sı) V. Bölge’de, 2.009 adedi (%16,5’i) VI. Bölge’de ve 63 adedi de muhtelif bölgelerdedir.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam sabit yatırım tutarının ise 571,2 milyar TL’si (%45’i) I. Bölge’de, 252,4 milyar TL’si (%20’si) II. Bölge’de, 146,7 milyar TL’si (%11,5’i) III. Bölge’de, 122,2 milyar TL’si (%9,5’i) IV. Bölge’de, 72,3 milyar TL’si (%5,5’i) V. Bölge’de, 73 milyar TL’si (%5,5’i) VI. Bölge’de ve 38 milyar TL’si (%3’ü) de muhtelif bölgelerdedir.

Bölgeler üzerinden bir değerlendirme yapıldığında, yatırım teşvik belgelerinin %37’sinin en gelişmiş bölge olan I. Bölge’deki yatırımlar için düzenlendiği; en az gelişmiş bölge olan VI. Bölge’deki yatırımlar için düzenlenen teşvik belgesi sayısının tüm belgeler içindeki oranının %16,5 olmasına karşın, bu belgelerde öngörülen sabit yatırımın, toplam sabit yatırım büyüklüğünün sadece %5,5’ine tekabül ettiği dikkat çekmektedir.

2024 yılında düzenlenen 12.218 adet belgenin 7.681 adedi komple yeni yatırım, 3.626 adedi tevsi, 911 adedi de diğer mahiyetlerdeki yatırımlardan oluşmaktadır. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 1,275 trilyon TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 727 milyar TL’si komple yeni yatırım, 369 milyar TL’si tevsi ve 179 milyar TL’si ise diğer mahiyetlerdeki yatırımlardır.

Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen 1,275 trilyon TL’lik toplam sabit yatırım tutarının 692 milyar TL’si (%54’ü) İmalat sektöründe, 358 milyar TL’si (%28’i) Hizmetler sektöründe, 187 milyar TL’si Enerji sektöründe (%15’i), 20,5 milyar TL’si (%1,5’i) Madencilik sektöründe ve 18 milyar TL’si (%1,5’i) de Tarım sektöründedir. Bir önceki yıl ile karşılaştırıldığında, özellikle enerji ve imalat sektöründe belge sayısı ve sabit yatırım tutarındaki düşüş dikkat çekmektedir.

2024 yılında düzenlenen 12.218 adet yatırım teşvik belgesinin 9.688 adedi Bölgesel, 2.506 adedi Genel ve 24 adedi de Stratejik mahiyete sahiptir. Yatırım teşvik belgelerinde öngörülen toplam 1,275 trilyon TL’lik sabit yatırım tutarının 845 milyar TL’si Bölgesel, 352 milyar TL’si Genel ve 78 milyar TL’si Stratejik mahiyetteki yatırımlara aittir.

Kaynakça:

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Yatırım Teşvik Bülteni, Aralık 2024, https://sanayi.gov.tr/plan-program-raporlar-ve-yayinlar/yatirim-ve-tesvik-yayinlari/cr1103011916

Sena Gürsoy

24.02.2025