Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2025-2027 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program (OVP), ekonomideki üç yıllık yol haritasını çizerken sosyal güvenlik sistemi ve emeklilik düzenlemelerini de ortaya koymuş oldu. Buna göre emeklilik sistemi ile ilgili düzenlemeler çıkarken, sosyal güvenlik mevzuatı yeni döneme uygun hale gelecek, çalışanlara ikinci emekliliğin yolu açılacak.

Orta vadeli program emeklilik sisteminde köklü değişiklikleri de beraberinde getirecek. Özellikle aylık bağlama sistemi üzerindeki değişiklikler ile sadece prim ödemeleri değil prim gün sayısı da önem kazanacak. Böylece daha çok sistemde kalan yani daha çok prim günü olan avantajlı olacak. Mevcut sistemde emekli maaşları sadece ödenen primlere göre hesaplanıyor. Üç ayrı dönem ele alınıyor ve her dönemde farklı aylık bağlama oranları kullanılıyor. Ayrıca her yıl güncelleme katsayıları da değişiyor. Bu da belli yıllarda emekli olanların daha yüksek maaş almalarını sağlıyor. Örneğin, enflasyon ve büyüme ile hesaplanan güncelleme katsayısı 2024 yılı için 2025 yılından %30 daha yüksek çıkacak. Bu yüzden 2024 yılında emekli olmayan birisi 2025 yılını beklerse %30 daha düşük güncelleme ile maaşı hesaplanacak. Yeni sistem ise çalışma hayatında çok kalanların avantajlı olacağı bir yöntem getirecek. Böylece yıllar arasındaki bu farklılıklarda ortadan kalkmış olacak.

2025 yılının ikinci çeyreğinde hem kanun hem de idari düzenlemelerle hayata geçirilmesi planlanan yeni sistem OVP’de şu ifadelerle yer aldı: “Sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden, hakkaniyeti ve aktüeryal dengeyi önceleyen düzenlemeler hayata geçirilerek sistemin mali sürdürülebilirliği güçlendirilecektir.” Orta Vadeli Program gelecek dönem için yeni çalışma modelleri, değişen iş gücü piyasası ve geleceğin mesleklerinin sisteme dahil olması sonrası yeni döneme uygun bir sosyal güvenlik mevzuatı da öngörüyor. 2025 yılının son çeyreğinde hayata geçirilmesi planlanan düzenlemeler böylece yeni çalışma modellerinin, iş gücü piyasasının yasal alt yapısını da oluşturmuş olacak. Özellikle uzaktan ve esnek çalışacakların özlük hakları ile ilgili düzenlemeler de bu planın içinde olacak.

Hem kanun hem de idari düzenlemeler içeren bu değişiklik OVP’de şu ifadelerle yer aldı:

“Sosyal güvenlik sisteminin fiili ve yasal kapsamının genişletilmesi ve kapsamda yer almayan grupların sisteme girişlerinin sağlanması için farklı meslek ve gelir gruplarına yönelik uygulamalar geliştirilecek, sosyal güvenlik mevzuatı değişen işgücü piyasası koşullarına ve yeni nesil esnek çalışma şekillerine daha uyumlu hale getirilecektir.”

Bir süredir gündemde olan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) de OVP’de yer aldı. Böylece şu anda zorunlu olmayan ve 45 yaş altı çalışanlara uygulanan BES’teki Otomatik Katılım Sistemi ikinci emeklilik olarak uygulanacak. Böylece çalışanlar işverenlerin de katılımı ile hem SGK’dan emekli olurken hem de ikinci bir emeklilik imkanına kavuşacak. Mevut sistemde çalışanlar her ay brüt ücretlerinin %3’ünü BES’e (Bireysel Emeklilik Sistemi) aktarıyor. Devlet bunun %30’u kadar katkı yapıyor ve birikimler değişik fonlarda artıyor. Bu sisteme işveren katkısı da gelecek. 10 yıl, 56 yaş olarak şu anda uygulanan şartlar yerine gelince birikim sahibine toplu para ya da emekli maaşı ödenecek.

Çalışma Hayatında Neler Değişecek?

·         Daha önce de gündeme gelen esnek ve uzaktan çalışma modelleri devreye alınacak. Bunun için yasal düzenlemeler yapılacak.

·         Kadınlar, gençler, engelliler gibi kesimlerin istihdamını artırmaya yönelik olarak aktif iş gücü politikalarının niteliği ve niceliği geliştirilecek.

·         Başta genç, kadın ve engelliler olmak üzere istihdamı artırmak ve iş gücü piyasasına daha etkin katılımı sağlamak amacıyla aktif işgücü politikaları yürütülecek.

·         Kadın istihdamını artırmaya yönelik kurumsal bakım olanaklarının ekonomik ve fiziki erişilebilirliği artırılacak.

·         Ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin eğitime ve istihdama katılımlarını teşvik etmek amacıyla mesleki eğitim, yetkinlik ve becerilerini dikkate alan programlar hayata geçirilecek, genç girişimcilere hibe destekleri artırılacak. 

·         İş Gücü Uyum Programı ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin mesleki eğitim, yetkinlik ve becerilerini dikkate alacak şekilde hayata geçirilecek.

·         Girişim şirketlerinin nitelikli personel istihdam etmeleri kolaylaştırılacak, başta kadınlar olmak üzere girişimcilik programları yaygınlaştırılacak.

·         Üretimde sıkıntısı yaşanan ara elaman sorunuyla ilgili mesleki eğitimler artırılarak beşerî sermaye beceri uyumu sağlanmış olacak.

·         Yükseköğretimde üniversite, özel sektör, yerel yönetim ve sivil toplum iş birliği geliştirilecek ve ihtiyaç duyulan alanlar ile stratejik sektörlerde nitelikli iş gücünün yetiştirilmesi sağlanacak. 

·         Nitelikli ara eleman yetiştirilmesi için mesleki ve teknik eğitim altyapısı ve müfredatı iyileştirilecek.

·         Başta meslek yüksekokulları olmak üzere yükseköğretim kontenjanları kamu ve özel sektörün orta vadede ihtiyaç duyduğu işgücü ile uyumlu hale getirilecek.

·         İmalat sanayii istihdamının özendirilmesi amacıyla istihdamını artıran KOBİ’lere KOSGEB tarafından istihdam desteği sağlanacak.

·         Üniversite öğrencilerinin teknoloji firmalarında staj imkânlarını yaygınlaştırmak üzere, özel sektör firmalarının stajyer programları özendirilecek.

·         Savunma sanayii, yapay zekâ, siber güvenlik, temiz ve sürdürülebilir enerji ile uzay teknolojileri gibi stratejik alanlarda nitelikli iş gücü yetiştirmeye yönelik kamu-üniversite-özel sektör iş birliği programları hayata geçirilecek. 

Nasıl ve Ne Zaman Yapılacak?

İş Gücü Uyum Programı ne eğitimde ne istihdamda olan gençlerin mesleki eğitim, yetkinlik ve becerilerini dikkate alacak şekilde hayata geçirilecek. İdari kararla yapılacak bu düzenlemenin 2025 yılının ikinci yarısında başlaması planlanıyor. Yine 2025’in başından itibaren kadınlara öncelik tanıyacak girişimcilik programları hayata geçecek.

Önümüzdeki yıldan itibaren başta meslek yüksekokulları olmak üzere yükseköğretim kontenjanları kamu ve özel sektörün orta vadede ihtiyaç duyduğu iş gücü ile uyumlu hale getirilecek.

Aynı zamanda mesleki ve teknik eğitim müfredatı özel sektörle iş birliği içerisinde güncellenecek, staj ve işbaşı eğitimi programlarının yaygınlaştırmasını sağlayacak şekilde yönetim ve finansman konuları da dâhil olmak üzere özel sektör katılımı artırılacak.

Çalışma Bakanlığı özellikle açacağı meslek kurs programlarıyla işsizleri hem meslekle hem de işle buluşturacak.

Faruk Erdem

12.09.2024