Büyük ölçekli firmaların önemli bir kısmının YYS (Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü) sahibi oldukları düşünüldüğünde; özellikle küçük ve orta ölçekli firmaların gerçekleştirdikleri ihracat ve ithalat işlemlerinde gümrük prosedürlerinin azaltılması, gümrük kontrollerinin yumuşatılması ve gümrükleme süreçlerinde oluşan maliyetlerde firmalara kolaylık sağlanması açısından, diğer bir deyişle gümrük işlemlerinin kolaylaştırılması açısından, Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) sahibi olmak işletmeler için önemli kazanımlar sağlamaktadır.

İhracat açısından ele aldığımızda; OKSB (Onaylanmış Kişi Statü Belgesi) alımı ile beraber edinilebilen Onaylanmış İhracatçı Yetkisine sahip kişiler, ayrıca talep etmeleri hâlinde, A.TR dolaşım belgelerini kendileri düzenleyebilmekte, böylece ihracatta operasyonel kolaylık ve maliyet avantajı elde edebilmektedir. Bunun yanında, beyanın kontrol türüne yönelik olarak OKSB sahibi firmaların ‘1000’ rejim kodlu ihracat beyannameleri ‘mavi hat’ta işlem görebilmekte, böylece beyanname konusu ihracat eşyasının gümrük muayenesi belge kontrolü ya da fiziki muayeneye tabi olmaksızın ihracat işlemleri hızlı ve basit bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda “1000” rejim kodlu ihracat beyannameleri dışındaki rejim kodlu ihracat beyannameleri için de risk analizi sonuçlarına göre ‘mavi hat’ta işlem görebilmesi sağlanmaktadır. OKSB sahibi firmalarca dahilde işleme izin belgesi kapsamında gerçekleştirilen ihracat işlemlerinde ayniyat tespiti muafiyeti sağlanmakta, bu yolla da gümrükleme süreçlerinde hız ve maliyet avantajı yaratılmaktadır.

İthalat açısından ele aldığımızda ise; OKSB sahibi firmalara, ithalatta fatura, A.TR dolaşım belgesi, menşe ispat belgeleri gibi kritik öneme sahip belgelerin bir ya da daha fazlasını gümrük beyannamesine eklemeksizin gümrük beyanında bulunulabilmesi mümkün kılınmakta, bu sayede belge bekleyerek zaman kaybı olmadan ve ardiye vb. maliyetlere katlanmadan maliyet tasarrufu yapılabilmektedir. Diğer yandan antrepo, dahilde işleme, gümrük kontrolü altında işleme ve geçici ithalat rejimlerine tabi eşya için aranan teminat tutarı, OKSB sahibi firmalardan ithalat vergilerinin yüzde onu (%10) oranında alınmakta, bu sayede firmalara bir diğer finansal avantaj sağlanmakta, ayrıca talep hâlinde “Götürü Teminat” tanımlaması yapılarak tek bir teminat ibrazı (teminat mektubu vb.) ile tüm işlemlerin daha basit bir prosedür ile ilerletilmesi sağlanmaktadır. Ayrıca, OKSB sahibi firmalar ‘supalan’ işlemlerinden eşyanın özelliğine bakılmaksızın yararlanabilmekte, böylece işletmelere gümrük işlemlerinde hem maliyet hem de hız avantajı sağlanmaktadır.

OKSB sahibi firmaların, ihracat ve ithalatta ortak kazanımına bakıldığında ise OKSB sahibi firmaların gümrük beyannamesi kapsamı ithalat ve ihracat eşyası, OKSB sahibi olmayan firmalara göre daha az muayeneye tabi tutulabilmektedir.

Onaylanmış Kişi Statü Belgesi (OKSB) maalesef YYS gibi süresiz bir belge olmayıp geçerlilik süresi düzenlenme tarihinden itibaren iki yıldır. Firmaların sahip oldukları Onaylanmış Kişi Statüsünü devam ettirebilmeleri ve hâlihazırda yararlanıyor oldukları tüm bu kolaylıklardan yararlanmaya devam edebilmeleri için OKSB tarihinden itibaren iki yıllık süre bitmeden yeniden başvuru yaparak belge yenilemeleri gerekiyor.

İlk bakışta, OKS sahibi firmaların mevcut performanslarını devam ettiriyor olmaları hâlinde belge yenilemesinin sorunsuz olacağını düşünebiliriz, bu yıl başına kadar bu düşünce doğruydu. Ancak, 15 Ocak 2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan Gümrük Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile, Yönetmeliğin ‘Onaylanmış kişi statüsü için gereken özel koşullar’ başlıklı 24’üncü maddesinde yer alan Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) için başvurularda sağlanması gereken dış ticaret performansına ilişkin fiili ihracat ya da ithalat ve fiili ihracat toplamına yönelik kriterlerde düzenlemeler yapıldı, oyunun kuralları değiştirildi.

Yeni kurallara göre; Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri ile (YGM) OKSB başvurusunun ön incelemesi için sözleşme yapıldığı ayın ilk gününden geriye dönük iki yıl içerisinde, on ikişer aylık iki dönem ayrı ayrı olmak üzere;

daha önce “herhangi bir dönem” içerisinde asgari “bir milyon FOB/ABD doları” tutarında fiili ihracat yapılmış olması şartı, “her bir dönem” içerisinde asgari “iki milyon FOB/ABD doları” şeklinde,

daha önce ithalat ve fiili ihracat toplamının “herhangi bir dönem” içerisinde asgari “altı milyon ABD doları” tutarında olması şartı ise, “her bir dönem” içerisinde asgari “bir milyon FOB/ABD doları fiili ihracat olmak üzere yedi milyon ABD doları” tutarında olması şeklinde,

değiştirildi. Böylece, Onaylanmış Kişi Statüsü başvurularında dış ticaret performansına ilişkin şartlar hem aranan dönemler açısından hem de fiili ihracat ve ithalat tutarları açısından önemli derecede ağırlaştırılmış oldu. Bu durum karşısında, yeni getirilen ağırlaştırılmış dış ticaret performansını karşılayamayan firmaların OKSB alabilmeleri ya da mevcut OKSB’lerini yenileyebilmeleri mümkün görünmüyor. Aynı zamanda, sabitlenen ‘bir milyon FOB/ABD doları fiili ihracat’ yapma şartı ile de ihracat yapmayan ithalatçı firmaların önemli bir kısmı oyunun dışına itilmiş oldu da diyebiliriz.

Belirttiğim üzere, yeni getirilen ağırlaştırılmış düzenleme ile özellikle küçük ve orta ölçekli önemli miktarda firmanın Onaylanmış Kişi Statü alabilmeleri ya da mevcut belgelerini yenileyebilmeleri zor gibi görünüyor. Bu durum da her dönemde ayrı ayrı olmak üzere belirtilen ihracat performanslarını sağlayamayan küçük ve orta ölçekli firmalar ile ihracatta kullanılmak üzere hammadde ve ara malı ithal eden veya ihracatçı grup şirketleri için ithalat yapan firmalar adına operasyonel ve mali avantajların kaybedilmesi anlamına geliyor.

Gelinen noktada, sıfırdan Onaylanmış Kişi Statüsü almak isteyen ya da sahip oldukları OKS belgelerini yenileyecek olan firmaların durumlarını gözden geçirmeleri, mevcut durumda dış ticaret performansları yeni belirlenen ağırlaştırılmış şartları karşılamayan firmaların dış ticaret işlemlerini şimdiden planlayarak ilerlemeleri, ileride yapacakları başvurularda olumlu sonuç almak adına hayati önem taşıyor.

Dr. Levent Özkardeş
10.02.2025